Roztoczek domowy

7 listopada, 20187 listopada, 2018Zwalczanie

Czym jest roztoczek domowy?

Roztoczek domowy (z łac. Glycyphagus domesticus) jest stawonogiem z rzędu roztoczy i rodziny roztoczkowatych. Jest on pospolitym szkodnikiem zbóż i innych produktów.

Miejsce występowania: magazyny zbożowe,
Zagrożenia dla produktów takich jak: ziarna zbóż, tytoń, suszone zioła, suszone mięso, suszone owoce, muzealne eksponaty przyrodniczem
Rozmiary szkodnika: od 0,30 do 75 mm.

Morfologia roztoczka domowego – jak wygląda?

Ciało roztoczka domowego jest jajowate, szerokie, zaokrąglone na końcu i matowobiałe. Wzdłuż ciała przeświecają dwie plamki układu pokarmowego. Szczecinki roztoczka domowego są silnie piórkowane, sztywne i nieco krótsze niż jest to w przypadku roztoczka owłosionego. W przedniej części ciała roztoczka domowego znajduje się wąska tarczka. Ze środka przewężenia wychodzi para długich szczecin.

Organ pseudostigmalny roztoczka domowego jest pierzasty, cienki i ma rozwidloną oś. Odnóża roztoczka domowego są cienkie i długie. Stopy roztoczka domowego zakończone są niewielkim pazurkiem, który otoczony jest banieczkowatym fałdem skórnym. W przeciwieństwie do stóp roztoczka owłosionego nie mają one filcowego okrycia. Organ płciowy roztoczka domowego znajduje się pomiędzy biodrami II i III pary odnóży tego roztocza. Otwór analny roztoczka domowego sięga do końca ciała. Samce roztoczka domowego mają od 0,30 do 0,42 milimetra długości.

Rozmiary samic roztoczka domowego są większe, a jednocześnie dużo bardziej zróżnicowane niż jest to w przypadku samców. Mają one od 0,45 do 0,75 milimetra długości. Za otworem analnym samic roztoczka domowego znajduje się niewielka torebka kopulacyjna, która nieznacznie wystaje poza krawędź ciała roztoczka domowego. Samce i samice roztoczka domowego pod względem wyglądu są do siebie bardzo podobne z tym że samce roztoczka domowego nie posiadają przyssawek stopowych i analnych.

Rozmnażanie się i rozwój roztoczka domowego

Rozwój roztoczka domowego może następować przy wilgotności powietrza przekraczającej 79% i temperaturze przekraczającej 8 ° Celsjusza. Optymalne dla rozwoju roztoczka domowego warunki to wilgotność względna wynosząca 90% i temperatura powietrza wynosząca 25 ° Celsjusza. W warunkach tych rozwój roztoczka domowego trwa 3 tygodnie. W tym czasie pojedyncza samica składa 100 jaj. W temperaturze wynoszącej 16 ° Celsjusza rozwój pokolenia roztocza domowego trwa 6 tygodni.

PROFESJONALNA FIRMA DDD

U roztocza domowego pojawia się stadium hypopusa ruchomego, choć rozwój może następować bez tego stadium. Hypopus ruchomy roztocza domowego ma on 0,33 milimetra długości. Jest płaski i owalny. Ukryty jest on wewnątrz skórki wylinkowej protonimfy. Hypopus roztocza domowego cechuje się bardzo wysoką odpornością na działanie warunków zewnętrznych.

Żerowanie roztoczka domowego w magazynach

Roztoczek domowy najczęściej spotykany jest na terenie magazynów zbożowych gdzie żeruje na nasionach zbóż. Poza nasionami zbóż ten mały robaczek żywi się również tytoniem, surowcami zielarskimi, suszonym mięsem i suszonymi owocami. Często pojawia się w materacach, tapicerowanych meblach i kołyskach mebli, a w przeszłości pojawiał się również w siennikach. W środowisku naturalnym pojawia się również w gniazdach ptaków i sianie.

Jakie zagrożenie stanowi roztoczek domowy?

Roztoczek domowy powoduje poważne zniszczenia w tytoniu, suszonych ziołach, zielnikach, ulach oraz w muzealnych eksponatach przyrodniczych.

Roztoczek domowy zawilgaca produkty spożywcze, wywołuje schorzenia dróg oddechowych i zapalenie skóry. Roztoczek domowy przenosi też tasiemca Catenotaenia pusilla dla którego jest on pośrednim żywicielem.

Mącznik młynarek

23 października, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Mącznik młynarek (Tenebrio molitor) to chrząszcz z rodziny czarnuchowatych

Gdzie występuje mącznik młynarek

Mącznik młynarek występuje w różnego rodzaju produktach pochodzenia roślinnego. W Polsce jest pospolitym szkodnikiem żerującym w magazynach, młynach, piekarniach, mieszkaniach, pod korą drzew i w gniazdach ptaków. W magazynach larwy czasami drążą korytarze w belkach.

Morfologia szkodnika, czyli jak wygląda mącznik młynarek

Mącznik młynarek ma ciało ciemnobrunatne do czarnego z tłustym połyskiem. Posiada dobrze rozwinięte skrzydła, z których chętnie korzysta nocą. Charakteryzuje go ukryty tryb życia.

Rozwój i rozmnażanie mącznika młynarka

Samice kopulują w maju i w czerwcu. Po kilku dniach zaczynają składać jaja. Dziennie mogą złożyć do 40 jaj. Łącznie w ciągu życia składają około 200 jaj, ale ich liczba może sięgać do nawet kilkuset. Okres składania jaj może trwać do 1,5 miesiąca. Rozwój larwy jest wyjątkowo powolny. Trwa on od jednego do półtora roku. W tym czasie larwy przechodzą od 9 do 14 wylinek. Dojrzała larwa osiąga długość 28 mm.

Kolor w zależności od wieku zmienia od białego do żółto-brązowego. Larwy są bardzo odporne na głód. Mogą przeżyć bez pokarmu nawet 9 miesięcy. Mącznik młynarek jest odporny na działanie niskich temperatur. W temperaturze – 150 stopni Celsjusza larwy mogą przeżyć do 3 tygodni. Dobrze znoszą też niską wilgotność powietrza (nawet 60%).

Karaczan amerykański – czym jest i skąd pochodzi

9 października, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Czym jest i skąd pochodzi Karaczan amerykański

Karaczan amerykański (Periplaneta americana) znany również jako przybyszka amerykańska lub kakerlak amerykański jest największym spośród występujących na terenie Polski karaczanów. Dwie najczęściej stosowane z tych nazw, a mianowicie przybyszka amerykańska i karaczan amerykański będziemy używać w naszym artykule zamiennie.Przybyszka amerykańska jest szybka, zwrotna i skoczna. Ten duży owad potrafi poruszać się po wszystkich powierzchniach w tym również po szkle. Ten duży robak potrafi również latać na odległość do kilkudziesięciu metrów, choć robi to niechętnie.

Morfologia szkodnika, czyli jak wygląda Karaczan amerykański

Przybyszka amerykańska ma od 28 do 38 milimetrów długości. Samce przybyszki amerykańskiej są większe od samic przybyszki amerykańskiej. Ciało karaczana amerykańskiego jest czerwonobrązowe. Jedynie tarcza tułowiowa przybyszki amerykańskiej jest rdzawa i ma żółty brzeg. Obie pary skrzydeł przybyszki amerykańskiej są dobrze rozwinięte. Pierwsza para skrzydeł przybyszki amerykańskiej wystaje poza odwłok. Czułki przybyszki amerykańskiej są dłuższe od ciała przybyszki amerykańskiej.

Samce przybyszki amerykańskiej można rozpoznać po niewielkim, podzielonym segmencie znajdującym się na końcu odwłoka tego dużego owada. U samicy przybyszki amerykańskiej odwłok zakończony jest jednym dużym segmentem. Wyrostki rylcowe znajdujące się na końcu odwłoka przybyszki amerykańskiej są u samców dłuższe niż jest to w przypadku samic przybyszki amerykanskiej.

Co je karaczan amerykański? – żerowanie robaka

Pożywieniem karaczana amerykańskiego są resztki produktów spożywczych będących pożywieniem człowieka. Przybyszka amerykańska jest wszystkożerna, ale w jej diecie dominuje pokarm roślinny.

Występowanie przybyszki amerykańskiej

Na terenie Polski przybyszka amerykańska jest dość rzadka. Ten duży brązowy owad pojawia się głównie w ciepłych pomieszczeniach takich jak piekarnie i szklarnie, a także na terenie zsypów śmieci. Często spotykany jest również na terenie portów do których trafia z towarem znajdującym się w kontenerach.

Rozmnażanie się i rozwój przybyszki amerykańskiej

Jaja składane są przez samicę przybyszki amerykańskiej do kokonu noszonego przez nią na ostatnim segmencie odwłoka. Kokon składany jest przez samice przybyszki amerykańskiej po upływie od 1 do 6 dni od jego uformowania. Następnie przykrywany jest on resztkami pokarmu i przyklejany całością do pokarmu. Kokon przybyszki amerykańskiej jest bardzo podobny do kokonu karaczana wschodniego. Jest on jednak jaśniejszy i mniejszy ma bowiem jedynie 9 milimetrów długości .W jednym kokonie przybyszki amerykańskiej może znajdować się od 14 do 26 jaj. Przeciętnie jest to 16 jaj. Ilość kokonów składanych przez samice jest dużo większa niż jest to w przypadku innych karaczanów. Może być ich nawet 50.

Składane są one przez te bardzo duże owady w kilkunastodniowych odstępach. Czas rozwoju embrionów uzależniony jest od temperatury. W temperaturze wynoszącej 30°Celsjusza trwa on 32 dni, przy temperaturze wynoszącej 25°Celsjusza trwa on 57 dni, a w temperaturze wynoszącej 21°Celsjusza trwa on 88 dni. Larwy karaczana amerykańskiego rozwijają się jedyne przy temperaturze przekraczającej 22°Celsjusza. Przy temperaturze wynoszącej 30°Celsjusza połączonej z wysoką dostępnością pokarmu rozwój ten trwa 194 dni. Jeśli temperatura jest o zaledwie 5°Celsjusza niższa rozwój ten wydłuża się do 519 dni. Osobniki dorosłe przybyszki amerykańskiej mogą żyć do 440 dni.

Hodowle przybyszki amerykańskiej

Duże rozmiary i egzotyczność sprawiają, że przybyszka amerykańska często bywa również zwierzęciem hodowlanym. Zazwyczaj przybyszki amerykańskie hodowane są na podłożu składającym się z torfu, wytłoczek jajek, włókna kokosowego i ziemi.

Przybyszki amerykańskie często hodowane są na karmę ponieważ mają one niewielkie wymagania co do karmy oraz warunków bytowania, są odporne na pleśń, niską i wysoką wilgotność oraz inne czynniki. Ten duży owad dobrze znosi też przegęszczenia.

Łatwość hodowli sprawia, że przybyszka amerykańska często używana jest też do badań laboratoryjnych. Te duże owady stosowane były między innymi podczas badań dotyczących wpływu pola elektromagnetycznego na układ nerwowy.

W naszym kraju ucieczki z hodowli są jednymi z ważniejszych dróg którymi przybyszki amerykańskiej pojawiają się w środowisku. Niestety ze względu na szybkość tych owadów ucieczki te zdarzają się dość często.

Mól nasienniczek – jak wygląd, gdzie się rozwija i co je szkodnik zbóż.

21 września, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Co to jest mól nasienniczek?

Mól nasiennicze (Hofmannophila pseudospretella) to motyl z rodziny krasówkowatych.

Krasówkowate

Krasówkowate mają wydłużone, trapezoidalne skrzydła. Głaszczki wargowe krasówkowatych są długie i wygięte ku górze. Zakończone są one ostrym członem końcowym. Głaszczki żuchwowe krasówkowatych są małe.

Jak wygląda mól nasienniczek?

Mól nasienniczek ma od 7 do 12 milimetrów długości i 20 milimetrów rozpiętości skrzydeł. Głowa i tułów mola nasienniczka są brunatnawe. Przednie skrzydła mola nasienniczka są żółtobrunatne. Jedynie w części zewnętrznej i nasadowej są one brunatnoszare. W środkowej części skrzydeł znajduje się kilka ciemnych plamek. Tylnie skrzydła mola nasienniczka są szarawe. Znajduje się na nich jaśniejsza strzępina.

Rozmnażanie się i rozwój mola nasienniczka

Długość życia motyli uzależniona jest od warunków zewnętrznych panujących w danym miejscu. Przy wilgotności powietrza wynoszącej 70% i temperaturze 20 stopni Celsjusza jest to 12 dni.

Samice mola nasienniczka składają jaja pojedynczo na szorstkich powierzchniach. Pojedyncza samica mola nasienniczka składa do 500 jaj. Jaja mola nasienniczka są owalne, twarde i błyszczące. Samice mola nasienniczka nie przyklejają ich do podłoża. Długość rozwoju embrionów spada wraz ze wzrostem temperatury. Przy temperaturze wynoszącej 13 stopni Celsjusza jest to 56 dni, a przy temperaturze wynoszącej 20 stopni Celsjusza 14 dni.

Gąsienice mola nasienniczka unikają światła. Z tego powodu żerują w oprzędach i wgryzają się do wnętrz produktów. Produkty opuszczają one przed przepoczwarzeniem się. Gąsienice mola nasienniczka są białe z wyjątkiem podłużnych szarych pasków. Na ich ciałach znajdują się nieliczne włoski. Gąsienice dorastają do 16 milimetrów długości.

Przepoczwarzenie odbywa się w różnego rodzaju kryjówkach na przykład w szczelinach w ścianach. Stadium poczwarki trwa 56 dni w temperaturze wynoszącej 13 stopni Celsjusza i 25 dni w temperaturze wynoszącej 20 stopni Celsjusza. Poczwarki mola nasienniczka luźno ułożone są wewnątrz kokonu. Kokon ten jest dość łamliwy. Rozdziera się tak, jakby był wykonany z grubego papieru.

Rozwój pokolenia mola nasienniczka trwa 117 dni, ale w naszych warunkach klimatycznych występuje tyko jedno pokolenie tego owada w ciągu roku.

Motyle mola nasienniczka widywane są od maja do września.

Co je mól nasienniczek?

Gąsienice mola nasienniczka żerują w ziarnach i produktach przemiału zbóż, innych rodzajach nasion, skórach i wełnie. Na terenie mieszkań zjadają klej do tapet. Największe szkody wyrządzane są przez tego owada w pomieszczeniach wilgotnych.

Występowanie mola nasienniczka

W Polsce mól nasienniczek występuje pospolicie.

Zadarlica spiżarnianka – czym jest, jak się rozwija i jak wygląda. (Pyralis farinalis)

18 czerwca, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Czym jest zadarlica spiżarnianka – szkodnik magazynowy

Zadarlica spiżarnianka to gatunek motyla z rodziny omacnicowatych.

Jak wygląda zadarlica spiżarnianka – morfologia owada

Osobniki dorosłe zadarlicy spiżarnianki mają 12 milimetry długości i 25 milimetrów rozpiętości skrzydeł. Przednie skrzydła w części nasadowej oraz zewnętrznej są brunatno-fioletowe, a po środku żółtawoszare. Części o różnych barwach oddzielone są od siebie poprzecznymi białymi liniami. Tylne skrzydła zadarlicy spiżarnianki są oliwkowo-szare. W ich środkowej części znajdują się dwa poprzeczne falowane białe pasy.

Rozwój zadarlicy spiżarnianki

Pojedyncza samica zadarlicy spiżarnianki składa 120 jaj. Składane są one na ścianach, opakowaniach i wilgotnych produktach w grupach liczących po kilkanaście sztuk. Jaja zadarlicy spiżarnianki maja 0,4 milimetra szerokości i 0,6 milimetra długości i są bardzo pomarszczone. Zmarszczki biegną wzdłuż jajka tworząc na nim siatkowy wzór. Jaja składane są po upływie od dwóch do pięciu dni od kopulacji.

Gąsienice zadarlicy spiżarnianki wylęgają się z jaj po upływie dziewięciu dni od ich złożeni. Po wylęgnięciu się z jaj są one różowe. Następnie zmieniają barwę na brudno białą z wyjątkiem brązowej głowy i ostatniego segmentu odwłoka. Pod koniec rozwoju osiągają one 25 milimetrów długości. Na bokach larwy znajdują się owłosione brodawki. Żerowanie gąsienic odbywa się rurkowatym oprzędzie w grupach liczących po kilka sztuk. Oprząd ten opuszczany jest przez gąsienice przed przepoczwarzeniem. Rozwój gąsienic trwa 2 miesiące i odbywa się w miesiącach letnich, ale zdarza się, że zimują one aż do maja.

Ciemno brązowe poczwarki zadarlicy spiżarnianki mają 12 milimetrów długości.

Osobniki dorosłe zadarlicy spiżarnianki pojawiają się na terenie magazynów od maja do sierpnia. Rozwój zadarlicy spiżarnianki odbywa się w mące, otrębach, słomie, sianie i wilgotnym ziarnie. W Polsce zadarlica występuje powszechnie, ale w stosunkowo niewielkich ilościach.

W pomieszczeniach ogrzewanych rozwój może odbywać się przez cały rok. Szybki rozwój zadarlicy spiżarnianki sprawia, że w ciągu roku może rozwinąć się wiele pokoleń tego owada.

Pochodzenie nazwy zadarlicy spiżarnianki

Podczas odpoczynku odwłok zadarlicy podnoszony jest (zadzierany) do tyłu skąd pochodzi nazwa tego owada.

Występowanie zadarlicy spiżarnianki

Zadarlica spiżarnianka występuje głównie na terenie miejsc w których przechowywane są zboża takich jak na przykład stodoły i magazyny. Szczególnie często pojawia się ona w sytuacji, gdy ziarno przechowywane jest w złych warunkach co powoduje zawilgocenie ziarna.

Zadarlice znajdowane były również w kurzych odchodach.

Zadarlica spiżarnianka powoduje poważne straty w przechowywanych ziarnach niemniej bywa również wykorzystywany przez człowieka. W Chinach owady te są jednym ze składników owadzich herbat.

Zadarlica spiżarnianka występuje w większości rejonów świata w tym między innymi w USA, Wielkiej Brytanii, Wyspach Falklandzkich oraz w Chinach.

Czarnuch ryżowiec – morfologia, rozwój i pochodzenie

14 Maj, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Czym jest czarnuch ryżowiec ?

Czarnuch ryżowiec to chrząszcz z nadrodziny czarnuchów

Czarnuchy

Czarnuchy to niezwykle zróżnicowana pod względem budowy grupa. Przednia i środkowa para odnóży czarnuchów ma stopy pięcioczłonowe, a tylna czteroczłonowe. W przypadku samców niektórych gatunków liczba członów z których składają się stopy jest zredukowana. W takim przypadku wszystkie stopy składają się z trzech lub czterech członów, albo przednie stopy zredukowane są do trzech członów, a pozostałe do czterech. Krętarz odnóży jest skośnie połączony z udem.

Czarnuchy występują w najróżniejszych środowiskach. Wiele spośród gatunków czarnuchów przystosowało się do życia w suchych środowiskach i do spożywania pokarmów zawierających niewielkie ilości wody. Wiele spośród gatunków czarnuchów odżywia się grzybami, pyłkiem kwiatowym lub martwą materia organiczną w tym martwym drewnem. Wiele gatunków czarnuchów żeruje w produktach spożywczych i są one szkodnikami magazynowymi. Nieliczne gatunki czarnuchów żerują na żywych roślinach, są drapieżnikami lub pasożytami innych owadów. Istnieją 34 tysiące gatunków czarnuchów.

Morfologia czarnucha ryżowca

Czarnuch ryżowiec ma od 2,5 do 3 milimetrów długości. Jego ciało jest wydłużone i żółtoczerwone. Przedplecze czarnucha ryżowca jest tak samo szerokie jak pokrywy tego zwierzęcia. Głowa czarnucha ryżowca jest duża i dobrze widoczna. Znajdują się na niej masywne czułki. 5 ostatnich spośród wchodzących w ich skład członów jest rozszerzonych. Powierzchnia całego ciała czarnucha ryżowca jest punktowana.

Larwy czarnucha ryżowca są żółte z wyjątkiem czarnych plam ocznych. Na końcu odwłoka larw czarnucha ryżowca znajdują się haki.

Rozwój czarnucha ryżowca

Rozwój czarnucha ryżowca jest wyjątkowo szybki. W optymalnej dla rozwoju temperaturze powietrza wynoszącej 35 stopni Celsjusza i wilgotności powietrza wynoszącej 75 % trwa on 23 dni. Przy mniej sprzyjającej rozwojowi tego owada temperaturze wynoszącej 25 stopni Celsjusza jego rozwój wydłuża się do 114 dni.

Pochodzenie czarnucha ryżowca

Czarnuch ryżowiec pochodzi z Indii. Do Polski trafia z produktami spożywczymi w tym zwłaszcza z ryżem.

Wymiecinek drobny (Enicmus minutus L.)

8 Maj, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Czym jest wymiecinek drobny

Wymiecinek drobny to chrząszcz z rodziny wymiecinkowatych.

Wymiecinkowate

Wymiecinkowate to niewielkie chrząszcze prowadzące skryty tryb życia. Niektóre z nich są synatropijne, ale większość z nich żyje w lasach. W Polsce żyje kilkadziesiąt gatunków wymiecinkowatych . Wiele z nich jest rzadkich lub bardzo rzadkich.

Jak wygląda wymiecinek drobny?

Osobniki dorosłe wymiecinka drobnego mają od 1 do 2, 5milimetra długości. Ubarwienie od brązowego po czarne z wyjątkiem czerwonych czułek i odnóży. Głowa matowa. Przedplecze lśniące, duże i sercowate. Przednie brzegi przedplecza wyciągnięte są w małe języczki. Owalne pokrywy pokryte są licznymi, głębokimi zagłębieniami.

Gdzie występuje Wymiecinek drobny?

Wymiecinek drobny występuje na terenie całej Europy. Jeśli chodzi o Polskę to podejrzewa się, że występuje on na całym terytorium naszego kraju z wyjątkiem wysokich gór, choć nie we wszystkich rejonach Polski stwierdzono jego występowanie.

Wymiecinek drobny pojawia się za równo w środowiskach naturalnych jak i przekształconych przez człowieka. Naturalnie występuje głównie w lasach w których pojawia się na korze różnych gatunków drzew, hubach i innych nadrzewnych grzybach, pod opadłym igliwiem i listowiem, w mrowiskach, wśród mchów, w gniazdach szerszeni i ptaków oraz w pleśniejącym, zmurszałym drewnie. W pobliżu człowieka pojawia się w pomieszczeniach gospodarskich na przykład w stodołach, szopach i innych pomieszczeniach dla zwierząt oraz w zawilgoconych mieszkaniach. Wymiecinek drobny często pojawia się w magazynach w których występuje na ziarnach zbóż oraz produktach powstających z ich przemiału.

**Wymiecinek pleśniakowiec (Cryptophagus acutangunus Gyll.)**

Bliskim krewnym wymiecinka drobnego jest wymiecinek pleśniakowiec.

Osobniki dorosłe wymiecinka pleśniakowca mają od 2 do 3milimetrów długości.

Wymiecinek pleśniakowiec powszechnie występuje w wielu rejonach świata w tym między na terenie Ameryce Północnej w tym Grenlandii, Europy, Azji i Afryki. Na terenie Europy występuje głównie w jej północno-wschodniej części. Na terenie Polski wymiecinek pleśniakowiec pojawia się głównie w pomieszczeniach gospodarczych na terenie których pojawia się on materiałach pleśniejących i gnijących będących jego pożywieniem. W środowisku naturalnym pojawia się w hubach i innych grzybach nadrzewnych pod korą oraz pod rozkładającymi się roślinami.

Dokumentacja ISO 9001

30 kwietnia, 201825 sierpnia, 2020Zwalczanie

Normy ISO 9001 są niezwykle popularne na całym świecie, a ich spełnienie daje przedsiębiorstwu liczne korzyści. Jednym z elementów koniecznych do spełnienia wymagań norm ISO 9001 jest prowadzenie odpowiedniej dokumentacji. Dokumentacji tej poświęciliśmy nasz artykuł. Na piszemy w nim jak wygląda dokumentacja ISO 9001. Napiszemy też z jaką dokumentacją wiąże się audyt wewnętrzny ISO 9001, jaka dokumentacja powstaje zanim przeprowadzony zostanie audyt wewnętrzny ISO 9001, jaka dokumentacja powstaje podczas audytu wewnętrznego ISO 9001 i jaka dokumentacja powstaje po tym jak przeprowadzono audyt wewnętrzny ISO 9001.

Normy zarządzania jakością wymagają aby systemy zarządzania jakością miały postać udokumentowaną. Istnieje szereg czynników którymi należy kierować się podczas dokumentowania systemu jakości. Czynniki te to wielkość zatrudnienia, charakter prowadzonej działalności, rodzaj i stopień skomplikowania realizowanych procesów, kompetencje, umiejętności i uprawnienia pracowników, normy i zwyczaje obowiązujące w danej organizacji oraz dotychczasowe sposoby komunikowania się stosowane w danej organizacji.

Zalety posiadania dokumentacji ISO 9001

Opracowanie dokumentacji ISO 9001 przynosi organizacji szereg korzyści. Istnienie dokumentacji ISO 9001 czyni organizacje racjonalną i przejrzystą. Jasny podział kompetencji pomiędzy działami przyczynia się do rozwoju współpracy pomiędzy nimi. Udokumentowanie zależności pomiędzy działami i stanowiskami umożliwia zachowanie struktury funkcjonalno-organizacyjnej pomimo zmian personalnych w organizacji.

Ustalenie spójnych i sprawdzonych metod doboru, kwalifikacji i szkoleń personelu poprawia strukturę personalną organizacji. Przejrzystość zasad panujących w organizacji sprawia, że jej pracownicy są zmotywowani do wysiłku i współpracy na jej rzecz. Istnienie ustalonych, zawartych w dokumentacji zasad ułatwia wprowadzanie pracowników w operacje, procesy oraz działania. Zawarcie w dokumentacji standardów dotyczących stanu organizacji i przebiegu procesów ułatwia ich utrzymywanie co wpływa na wysoką jakość produktów.

Niemniej ważna jest funkcja dowodowa dokumentacji ISO 9001. W teorii powinna być to funkcja pomocnicza często jednak okazuje się ona podstawową funkcją, jaką pełni. Dokumentacja stanowić może między innymi dowód spełnienia wymagań dotyczących ochrony środowiska, odpowiedzialność producenta za wybór i inne czynniki. Dokumentacja ISO 9001 jest też często niezbędna aby organizacja została uznana za godna zaufania przez swoich klientów oraz przez organy zajmujące się certyfikacją.

Każda organizacja powinna posiadać standardy dotyczące przeprowadzanych w niej procesów i innych działań. Standard to typowy sposób działania uważany w organizacji za najlepszy w danej sytuacji. Standardy powinny zostać zapisane w dokumentacji ponieważ jedynie w takiej sytuacji możliwe jest ich zachowanie w ramach całej organizacji.

Dokumentacja ISO 9001 bardzo przydatna jest również podczas audytów wewnętrznych ISO 9001 i audytów zewnętrznych ISO 9001 stanowiących istotny element spełnienia wymagań tych norm. Audyt wewnętrzny ISO 9001 wiąże się z przeprowadzeniem wielu czynności, a przegląd dokumentacji ISO 9001 oraz raportów z poprzednich audytów wewnętrznych ISO 9001 jest jedną z nich.

Audyt wewnętrzny ISO 9001 – dokumentacja

Podczas wspomnianych audytów wewnętrznych ISO 9001 powstaje duża ilość dokumentacji. Przed przeprowadzeniem audytu wewnętrznego ISO 9001 powstaje plan audytu wewnętrznego ISO 9001 oraz listy kontrolne audytu wewnętrznego ISO 9001. Podczas samego audytu wewnętrznego ISO 9001 powstają notatki dotyczące zauważonych niezgodności. Po audycie wewnętrznym ISO 9001 powstaje raport z audytu wewnętrznego ISO 9001. Jak widać audyt wewnętrzny ISO 9001 wiąże się z powstaniem niemałej ilości dokumentacji dotyczącej audytu wewnętrznego ISO 9001 niemniej jest jej znacząco mniej od tej, która powstaje podczas audytów zewnętrznych ISO 9001. Jest tak ponieważ audyt zewnętrzny ISO 9001 jest dużo bardziej sformalizowany niż audyt wewnętrzny ISO 9001. Podczas audytu zewnętrznego ISO 9001 konieczne jest przestrzeganie wielu wymogów formalnych, których spełnienie nie jest konieczne jeśli przeprowadzany jest audyt wewnętrzny ISO 9001.

Struktura dokumentacji ISO 9001

Dokumenty dotyczące organizacji uporządkować można w hierarchiczny sposób w którym najwyżej będą dokumenty ogólne dotyczące celu dla którego dana spółka istnieje (statut spółki, jej wizja, cele i polityka), a najniżej instrukcje dla szeregowych pracowników dotyczące standardów wykonywania konkretnych czynności (instrukcje robocze, formularze, plany jakości, dokumentacja księgowa i techniczna). Dokumenty mogą być podzielone na wewnętrzne (zarządzenia zarządu, regulaminy organizacyjne itp.) i zewnętrzne (normy, instrukcje obsługi).

Polityka jakości ISO 9001

Jednym z podstawowych dokumentów dotyczących zarządzania jakością jest polityka jakości. Polityka ta zawiera intencje i kierunki działania organizacji dotyczące jakości. W dokumencie tym wspomniane intencje i kierunki formalnie wyrażane są przez najwyższe kierownictwo danej organizacji.

W dokumencie tym powinny zostać zawarte dane na temat celów dotyczących pozycji organizacji w stosunku do klientów oraz konkurencji, ogólnych celów związanych z jakością, zasad postępowania pracowników w zakresie jakości, priorytetów dotyczących jakości, wymagań dotyczących jakości, form współpracy z dostawcami i klientami oraz metod oceny jakości produktów.

W polityce jakości powinny zostać zawarte również zobowiązania firmy. Zobowiązania te powinny dotyczyć regularnych przeglądów dokumentacji, ciągłego doskonalenia, rozwoju i spełniania wymagań klientów, prawa oraz swoich własnych, a także ciągłego doskonalenia i rozwoju systemu zarządzania jakością.

W prawidłowo sformułowanej polityce jakości powinny znaleźć się również informacje dotyczące rozumienia jakości w danej organizacji, sposobów jej mierzenia, przyczyn dla których uważana jest ona za istotną, osób odpowiedzialnych za jakość, oraz zakresu odpowiedzialności za kwestie jakości pracy, wyrobów i usług.

Polityka jakości powinna zostać wyrażona w sposób umożliwiający wyznaczenie ambitnych, ale równocześnie realnych celów. Cele te powinny uwzględniać za równo interesy pracowników firmy jak i jej klientów.

Istnieje wiele czynników, które powinny zostać wzięte pod uwagę podczas ustalania celów dotyczących jakości. Są to między innymi potrzeby organizacji i rynków na których działa, stopień realizacji obecnych procesów, wyniki samooceny, wyniki analiz podmiotów konkurencyjnych, istniejące potencjały do doskonalenia organizacji i środki, które niezbędne są do realizacji wymienionych wcześniej celów.

Dla różnych stanowisk i szczebli organizacji powinny zostać ustanowione różne cele jakościowe. Wszystkie ustalone cele powinny być mierzalne i pozostawać w zgodzie z polityką jakości organizacji.

Polityka jakości powinna być regularnie przeglądana pod kątem jej aktualności i przydatności.

Księga jakości ISO 9001

Podstawowym oraz najważniejszym dokumentem systemu zarządzania jakością powinna być księga jakości. Księga ta stanowi źródło informacji niezbędnych do wprowadzenia oraz utrzymania systemu jakości. Księga jakości określa system zarządzania jakością stosowany w organizacji. Termin księga jakości stosowany jest za równo wewnątrz jak i na zewnątrz przedsiębiorstwa.

Istnieje szereg informacji, które powinny zostać zawarte w księdze jakości. Są to między innymi stosowana w organizacji polityka jakości, cele dotyczące jakości, opisy i wzajemne powiązania procesów, struktura organizacji w tym również zakres odpowiedzialności i uprawnień poszczególnych jej członków, opis systemu jakości w tym również ustaleń i elementów w nim zawartych oraz działania dotyczące jakości podejmowane w ramach organizacji. Księga jakości obejmować powinna również informacje na temat dokumentacji dotyczącej systemów jakości w tym jej struktury oraz zasad regulujących jej dystrybuowanie.

Główną i najważniejszą częścią księgi jakości jest opis stosowanego systemu zarządzania jakością, jego wdrożenia, przebiegu i stosowanych procedur. Księga jakości opisuje metody stosowane przez organizacje w celu spełnienia celów organizacji dotyczących jakości.

To jak duża jest księga jakości pod względem formatu i objętości uzależnione jest od tego jakie są potrzeby przedsiębiorstwa. Decyzje w tej kwestii podejmowane są przez zespół powołany do redagowania tej księgi.

Księga jakości powinna być napisana w sposób zwięzły, jasny i jednoznaczny. Budowa Księgi jakości, jej podział na rozdziały, zastosowany układ graficzny stron, oraz ich numeracja, powinny umożliwiać łatwe wprowadzanie w niej zmian lub wymianę znajdujących się w niej kart. W księdze jakości powinny zostać opisane wszystkie elementy składające się na system zarządzania jakością.

W tym momencie pojawia się pytanie jaki powinien być układ księgi jakości. Może ona opisywać poszczególne, zidentyfikowane w organizacji procesy. Najczęściej jednak redagowana jest ona według wymagań znajdujących w kolejnych punktach norm ISO.

Ze względu na fakt, że do informacji zawartych w księdze jakości będą miały dostęp podmioty zewnętrzne nie należy uwzględniać w nich knowhow firmy ani informacji objętych tajemnicą.

Procedury ISO 9001

Ważną częścią księgi jakości są procedury ogólne, systemowe i organizacyjne. Procedury są ustalonymi sposobami przeprowadzania działań oraz procesów. Procedury umożliwiają działanie w zgodzie z wcześniejszymi ustaleniami. W celu zachowania procedur konieczne jest ich odpowiednie udokumentowanie.

Dokumentacja dotycząca procedur powinna zawierać cele i zakres danej procedury, czynności, które powinny zostać podjęte w ramach procedury, osoby które powinny wykonać te czynności, czas, sposób i miejsce wykonania tych czynności, przedmioty niezbędne do wykonania danej procedury oraz metody kontroli prawidłowego wykonania procedur.

Procedury mogą dotyczyć nadzorowania dokumentów i zapisów, audytów wewnętrznych ISO 9001, nadzoru nad niezgodnymi z normami wyrobami, oraz działań korygujących i zapobiegawczych.

Procedury powinny być uzgodnione, dostępne dla całego personelu i zrozumiałe dla wszystkich osób, których dotyczą. Poszczególne procedury powinny posiadać tą samą formą graficzną. Znajdujące się w nich oznaczenia powinny umożliwiać łatwe zidentyfikowanie, zaktualizowanie i nadzór nad procedurą. Oznaczenia te powinny zawierać tytuły, numerów identyfikacyjnych, daty wydania, edycji i inne tego typu dane.

Instrukcje ISO 9001

Instrukcje są dokumentami tworzonymi i przeznaczonymi wyłącznie do użytku wewnętrznego.

Instrukcje zawierają sposób w który powinna zostać wykonana dana praca, materiały, narzędzia i urządzenia niezbędne do wykonania danej pracy, informacje na temat osób wykonujących dane czynności, informacje na temat warunków, których spełnienie niezbędne jest dla zachowania powtarzalności operacji oraz zasady dotyczące dokumentowania operacji, ich oceny i rejestracji. Poziom uszczegółowienia instrukcji może być inny dla każdej procedury dla której powstały i powinien być dostosowany do kwalifikacji oraz poziomu wykształcenia pracowników.

Plany jakości ISO 9001

Procedury określają w jaki sposób powinny być wykonane dane czynności, ale jakie procedury i przez kogo powinny zostać zastosowane w danej sytuacji? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w planach jakości. Plany jakości są pomostem pomiędzy szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobu lub projektu a ogólnymi procedurami zarzadzania jakością.

Zapisy ISO 9001

Podjęte działania powinny znajdować odzwierciedlenie w dokumentach. Dokumenty w których znalazły się te rezultaty nazywane są zapisami. Zapisy dostarczają informacji na temat stopnia osiągnięcia celów jakości, stopnia zadowolenia lub niezadowolenia klienta, wpływu systemu jakości na doskonalenie usług, analiz których celem jest określenie tendencji dotyczących jakości, prawidłowości wykonywania swojej pracy przez dostawców, umiejętnościach oraz szkoleniach, które przeszedł personel i pozycji zajmowanej przez organizacje na rynku.

W zależności od rodzaju działalności prowadzonej przez organizacje może również okazać się konieczne zawarcie zapisów takich jak karty kontroli procesów, atesty jakości, świadectwa kalibracji, listy kwalifikowanych dostawców i wyniki badań rynkowych.

Zapisy powinny zostać zatwierdzone przez odpowiednie osoby. Powinny być one przechowywane w sposób umożliwiający ich łatwe odszukanie i chroniący przed ryzykiem zaginięcia, uszkodzenia lub zniszczenia podczas ich przechowywania. Zasady dostępności zapisów dotyczących jakości powinny zostać określone przez kierownictwo.