Czym są szerszenie
Szerszeń Europejski znany również jako szerszeń groźny, a najczęściej określany jako po prostu szerszeń jest owadem z rodziny osowatych. Szerszeń jest jedynym przedstawicielem rodzaju Vespa występującym w Polsce. Pokrewne mu gatunki azjatyckie nie występują na terenie Europy Środkowej. W naszym artykule napiszemy jak wyglądają szerszenie, gdzie żyją szerszenie, co jedzą szerszenie, jak zwalczyć szerszenie, jak wytępić szerszenie, jak się pozbyć szerszeni i jak wyeliminować szerszenie. Napiszemy również o zwalczaniu blisko spokrewnionych z szerszeniami i zwalczanych podobnymi metodami co szerszenie os. Napiszemy jak zwalczać osy, jak wytępić osy, jak się pozbyć os, jak zwalczyć osy, jak wyeliminować osy, jak usunąć gniazdo os i jak wygląda usuwanie gniazda os.
Masz problem z szerszeniami lub osami?
Skontaktuj się z nami! tel. +48 505 177 654, email: biuro@insektpol.pl
Jak wyglądają szerszenie
Szerszeń jest największym gatunkiem osowatych występującym w Polsce. Wielkość szerszeni uzależniona jest od kasty do której należy dany osobnik szerszenia. Największe są królowe liczące sobie od 25 do 35 milimetrów długości. Samce szerszeni mają od 21 do 23 milimetrów, a robotnice liczą sobie od 17 do 24 milimetrów. Jest to dość sporo jak na owada, ale to i tak niewiele w porównaniu z szerszeniami występującymi w innych częściach świata. Na przykład występujący w Azji i Japonii bliski krewny szerszenia Europejskiego czyli mandarinia Vespa jest od niego niemalże dwukrotnie większy. Duże jak na owada rozmiary szerszeni wynikają głównie z tego, że polują na inne owady, a w świecie natury drapieżniki zazwyczaj są większe od swoich ofiar. Od tej reguły jest wiele wyjątków. Dotyczą one jednak głównie zwierząt w przypadku których kilka osobników wspólnie poluje na jedną ofiarę takich jak na przykład mrówki co nie ma miejsca w przypadku szerszeni mimo iż również są one owadami społecznymi.
Ubarwienie szerszeni cechuje się dużym stopniem zróżnicowania w zależności od miejsca występowania i płci danego szerszenia. Na pierwszym segmencie odwłoka, przedpleczu i głowie szerszeni znajdują się bordowe plamy.
Na głowie szerszeni umiejscowione są silne żuwaczki z wyraźnym, żółtym rysunkiem. Żuwaczki szerszeni są krótkie i nie krzyżują się. Wyraźne, złożone oczka szerszeni mają nerkowaty kształt. Czułki samic szerszeni są dwunastoczłonowe, a samców trzynastoczłonowe.
Szerszenie latają dzięki dwóm parom błoniastych skrzydeł, które spięte są ze sobą za pomocą rzędu haczyków dzięki czemu tworzą one jednolitą powierzchnię lotną. Podczas spoczynku skrzydła szerszeni układają się wzdłuż ciał tych owadów.
Zakończenie odwłoka różni się w zależności od płci danego szerszenia. U samic kończy się ono pokładełkiem podczas gdy u samców zakończone jest ono wyrostkami używanymi przez nie do przytrzymywania samic podczas kopulacji.
Gdzie występują szerszenie ?
Szerszenie są szeroko rozpowszechnione w wielu rejonach półkuli północnej. Występują w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Ameryce Północnej w której owady te zostały introdukowane z Europy szerszenie żyją we wschodniej części USA i w południowej części Kanady. Szerszenie występują na terenie całej Europy z wyjątkiem Islandii, Irlandii, Szkocji, północnej Skandynawii, południowych krańców Hiszpanii i Włoch oraz Grecji. W Azji szerszenie występują w północnej Turcji, na Kaukazie, w południowej Syberii, na Sachalinie, w Mongolii, we wschodnich i północnych Chinach, w Korei, Japonii i Tajwanie.
Najczęściej szerszenie pojawiają się na terenie lasów liściastych, gdzie zakładają gniazda w dziuplach drzew w tym zwłaszcza dębów. Naturalne siedliska szerszeni stale zmniejszają się w związku z czym owady te coraz częściej spotykane są w pobliżu ludzkich siedzib.
Obok dziupli gniazda budowane są przez szerszenie również w opuszczonych ulach, ziemnych norach i budkach lęgowych ptaków. Czasami zdarza się nawet, że gniazda szerszeni zakładane są w dziuplach, które cały czas zasiedlane są przez ptaki. Jeśli szerszenie decydują się na założenie gniazd w pobliżu ludzkich siedzib to preferują zwłaszcza tereny na których liczne są drzewa i krzewy na przykład lasy, parki i ogrody. Szerszenie preferują miejsca z dużą ilością roślin ponieważ przekłada się ona na wysoką dostępność owadów będących ich pożywieniem.
Rozwój gniazda szerszeni w ciągu roku
Szczegółowy przebieg wydarzeń w różnych koloniach szerszeni w ciągu roku może różnić pomiędzy sobą w zależności od kolonii, pogody oraz klimatu panującego w danym miejscu. Na podstawie obserwacji szerszeni utworzono jednak dość szczegółowy harmonogram działań podejmowanych przez szerszenie w ciągu roku.
Królowa szerszeni zazwyczaj opuszcza swoją kryjówkę w której przebywała zimą pod koniec kwietnia. W pierwszej połowie maja osiedla się, rozpoczyna budowę gniazda i zaczyna składać jaja.
Szerszenie zazwyczaj budują swoje gniazda bardzo wysoko, choć czasami zdarza się również, że budowane są one przez nie tuż nad ziemią. Gniazda szerszeni budowane są z papierowej masy uzyskiwanej przez szerszenie z drewna.
Pierwszym etapem budowy gniazda przez królową jest utworzenie przez nią niewielkiego plastra i przymocowanie go do odpowiedniej podpory. Podporą tą może być belka znajdująca się na poddaszu lub gałąź. Następnie plaster ten otaczany jest warstwami papieru oddzielanymi od siebie wypełnianymi powietrzem przestrzeniami. Początkowo gniazdo szerszeni jest niewielkie. Dopiero z czasem rozrasta się ono by docelowo osiągnąć kilkadziesiąt centymetrów, a nawet metr szerokości. Duże gniazda szerszeni zamieszkiwane są przez kilkaset, a nawet tysiąc robotnic.

Gniazda budowane są przez szerszenie z drewna i śliny. Skąd szerszenie biorą drewno niezbędne do budowy gniazd? Zdobywają je zeskrobując fragmenty starego, zwietrzałego drewna. Następnie mieszane jest ono przez nie ze śliną i zamieniane w szybko twardniejącą papkę. Czasami zdarza się, że szerszenie używają do budowy drewna pochodzącego z pomalowanych belek. W takich sytuacjach gniazda szerszeni mogą być kolorowe, a nie tak, jak jest to zazwyczaj szare.
Gniazda szerszeni zazwyczaj są kuliste. Nie zawsze jednak przyjmują one właśnie taki kształt. Jak wspominaliśmy mogą one mieć nawet metr szerokości, a nierzadko zdarza się, że zakładane są w miejscach w których po prostu nie ma miejsc na kule tej wielkości. W takich sytuacjach gniazda szerszeni mogą przyjmować inny kształt niż kula. Na przykład szerszenie bardzo często zasiedlają dziuple w pniach mimo iż są one zdecydowanie zbyt małe by rozwinęła się w nich pełnowymiarowa kolonia.
W przypadku szczególnie dużych kolonii szerszeni może zdarzyć się, że część szerszeni odłączy się od kolonii i założy własne gniazdo.
Gniazdo szerszeni ma zawsze tylko jeden otwór znajdujący się w jego dolnej części. Ułatwia to utrzymanie stałej temperatury i wilgotności wewnątrz gniazda oraz jego obronę. Przez tą samą dziurę szerszenie wyrzucają odpadki z gniazda.
W gnieździe szerszeni znajdują się sześciokątne komórki w których samica składa jaja. Pierwsze jaja składa ona czterech dniach od rozpoczęcia budowy. Larwy szerszeni wylęgają się z jaj po upływie 10 dni od ich złożenia. Larwy szerszeni informują królową o tym, że są głodne drapiąc po ścianach komórek w których się znajdują. Podczas swojego rozwoju larwy szerszeni przechodzą przez pięć stadiów larwalnych. Rozwój larw szerszeni trwa trzy tygodnie. Po upływie tego czasu zamykają się one w komórkach i rozkładają osłonę z jedwabnego oprzędu. Metamorfoza larw szerszeni rozpoczyna się w pierwszej połowie czerwca.
Po trwającym kolejne trzy tygodnie stadium poczwarki w drugiej połowie czerwca z komórek wydostają się dorosłe osobniki szerszeni. W tym okresie larwy przekształcają się wyłącznie w robotnice. Życie robotnicy szerszeni jest dość krótkie. Trwa ono od trzech do czterech tygodni. Podczas tego czasu robotnice szerszeni niestrudzenie pracują dla dobra kolonii. Pojawienie się w gnieździe pierwszych innych niż królowa osobników dorosłych to ważny moment w historii gniazda. Od tej chwili robotnice przejmują większość obowiązków królowej dzięki czemu może ona skupić się na składaniu jaj. Królowa składa więc ich coraz więcej. Potrzebnych jest zatem coraz więcej papieru do rozbudowy gniazda o kolejne komórki w których mogłyby rozwijać się larwy. Papier ten produkowany jest przez wylęgnięte wcześniej robotnice. Na skutek działań robotnic gniazda zwiększa swoją średnicę i powiększa się o kolejne plastry. Nierzadko ich ilość dochodzi do ośmiu, a nawet więcej. Kierunek włókien z których składa się gniado uzależniony jest od tego w której części gniazda dane włókna się znajdują. Włókna znajdujące się w ścianach gniazda nieregularnie krzyżują się ze sobą co przyczynia się do zwiększenia się ich wytrzymałości.
Szerszenie potrafią regulować temperaturę wewnątrz gniazd. Robotnice podwyższają ją poprzez energiczne poruszanie się wewnątrz gniazda. Jeśli temperatura jest zbyt wysoka obniżają ją dostarczając wodę do gniazda.
Sporadycznie dochodzi do przenoszenia gniazd. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, kiedy stare gniazdo zostało założone w miejscu zbyt małym na rozwinięcie się pełnego gniazda. Miejsce na nowe gniazdo wyszukiwane jest przez robotnice, które następnie lecą razem do niego z królową. Podczas budowy nowego gniazda dalej hodowane są młode larwy znajdujące się w starym gnieździe. Po przeobrażeniu się wszystkich larw znajdujących się w starym gnieździe przestaje ono być używane.
Na przełomie sierpnia i września królowa zaczyna składać jaja z których wylęgną się osobniki mogące się rozmnażać. Czas w którym w kolonii zaczynają być hodowane samce i królowe jest początkiem jej upadku. Robotnice zaczynają zaniedbywać larwy z których powstałyby przyszłe robotnice, a zamiast tego skupiają się na opiece nad przyszłymi królowymi i samcami.
Trutnie i przyszłe królowe szerszeni nie pracują, a jedynie leżą i jedzą. Loty godowe szerszeni trwają od połowy września aż do końca października. Wtedy też następuje zapłodnienie królowych szerszeni. Samce szerszeni giną wkrótce po rójce, a królowe rozpoczynają poszukiwania odpowiedniego miejsca do hibernacji. Nie wszystkie królowe szerszeni przetrwają do wiosny. Większość z nich zginie zabita przez grzyby lub drapieżniki.
Zimę samice szerszeni najczęściej spędzają w glebie. W przetrwaniu mrozów pomaga im wytwarzanie zapobiegającego zamarzaniu glicerolu. Po wyjściu z kryjówki rozpoczynają one poszukiwania pożywienia w postaci owadów i soku drzew oraz miejsca w którym będą mogły założyć gniazdo.
Kryształy znajdujące się w gniazdach szerszeni
W górnej części każdej z sześciokątnych komórek plastrów z których składają się gniazda szerszeni montowane są przez robotnice niewielkie kryształy posiadające magnetyczne właściwości. Kryształy te mają średnicę wynoszącą jedną dziesiątą milimetra. Składają się one z tlenu, żelaza i tytanu. Jakie korzyści dają szerszeniom te kryształy? Niestety nie wiadomo. Podejrzewa się jednak, że umożliwiają one szerszeniem orientacje w ciemności panującej wewnątrz gniazd oraz chronią gniazda przed przechyleniem podczas budowy. Nie wiadomo czy podobne kryształki znajdują się również w gniazdach os lub pszczół.
Masz problem z szerszeniami lub osami?
Skontaktuj się z nami! tel. +48 505 177 654, email: biuro@insektpol.pl
Co jedzą szerszenie ?
Dieta szerszeni uzależniona jest od kasty do której zaliczany jest dany szerszeń. Larwy i królowe szerszeni odżywiają się głównie pokarmem zwierzęcym w postaci owadów, które dostarczane są im przez robotnice. Białko zawarte w ciałach owadów umożliwiają królowym rozwinięcie jajników i produkcje jaj, a larwom wzrost masy ciała. Same robotnice również odżywiają się owadami jednak ich dieta składa się głównie z węglowodanów takich jak sok drzew i owoców takich jak gruszki, śliwki i jabłka oraz nektarem i spadzią. Szerszenie często uszkadzają gałązki drzew na przykład wierzb co pozwala im na uzyskanie dostępu do soków którymi się pożywiają.
Jak szerszenie polują na swoje ofiary? Zazwyczaj robotnice łapią je w locie, a następnie odcinają im głowę lub miażdżą ją. Następnie szerszeń ląduje z ofiarą na liściu lub gałązce. Na gałązce lub liściu szerszeń odcina ofierze odwłok, skrzydła, nogi i głowę jeśli nie odciął jej wcześniej. Jeśli upolowana została osa lub pszczoła odcinane jest również żądło. Do gniazda zanoszony jest jedynie najbardziej pożywny tułów.
Czasami zdarza się, że z powodu złej pogody robotnice nie mogą polować. Wtedy sytuacja się odwraca i to larwy zaczynają karmić robotnice słodkim roztworem. Pełnią zatem tą samą funkcję co miód u pszczół. Są żywą spiżarnią umożliwiającą kolonii przetrwanie ciężkich czasów.
Szerszenie znajdujące się w jednym gnieździe łapią kilka kilogramów innych owadów w ciągu sezonu. Jest to bardzo dużo biorąc pod uwagę jak niewielka jest waga szerszeni znajdujących się w pojedynczym gnieździe. Wiele z tych owadów łapanych jest w nocy. Jedynymi drapieżnikami łapiącymi nocą podobne co szerszenie ilości owadów są nietoperze. Szerszenie są najważniejszymi drapieżnikami w świecie owadów. Można wręcz powiedzieć, że są one odpowiednikiem orłów w świecie ptaków.
Wśród zjadanych przez szerszenie owadów dominują muchy stanowiące około 90 % ich ofiar. Często ofiarą szerszeni padają też pszczoły zdarza się to jednak znacząco rzadziej niż w przypadku much.
Jak daleko latają szerszenie od gniazda
Szerszenie latają w odległości wynoszącej do 1000 metrów od gniazda. Im gniazdo szerszeni jest bliżej tym częściej owady te widywane są w danym miejscu. Oznacza to, że jeśli często widujemy szerszenie w danym miejscu to ich gniazdo musi być niedaleko.
Kiedy latają szerszenie ?
Szerszenie latają głównie w dzień, ale jeśli jest bezwietrznie i wilgotnie mogą one żerować również w nocy.
Jasne światła przyciągają i dezorientują szerszenie. Często doprowadzają one nawet do zderzania się szerszeni z szybami. Szerszenie potrafią latać nawet przy bardzo słabym oświetleniu wynoszącym jedną setną Luxa.
Zagrożenia ze strony szerszeni
Szerszenie są zwierzętami bardzo niebezpiecznymi dla człowieka. Najbardziej niebezpieczne są użądlenia szerszeni zlokalizowane w okolicach gardła. Mogą one spowodować powstanie opuchlizny, a w konsekwencji uduszenie.
Jad szerszeni
W jadzie szerszeni znajdują się acetylocholina, fosfolipazy A i B, histamina, kinina i serotonina.
Objawy użądlenia szerszeni są bardzo podobne do objawów użądlenia pszczoły miodnej. Na skórze pojawiają się ból, obrzęk, opuchlizna, podrażnienie i swędzenie. W przypadku jeśli ktoś zostanie wielokrotnie użądlony przez szerszenie może dojść u niego do bólów głowy, dreszczy, duszności, nudności, wymiotów, wzrostu temperatury, zmniejszenia ciśnienia krwi, zmniejszenia wydzielania moczu oraz do pojawienia się swędzących bąbli.
Jeśli dana osoba zostanie użądlona przez dużą ilość szerszeni może to doprowadzić do porażenia jej układu oddechowego i serca.
Zwalczanie szerszeni
Życie w pobliżu gniazda szerszeni wiąże się z niemałym ryzykiem dla ludzi w tym zwłaszcza dla dzieci, które często bywają nieostrożne ponieważ nie zdają sobie sprawy z tego, jak duże jest zagrożenie ze strony tych owadów. Poza tym owady zwalczają pożyteczne, a jednocześnie coraz rzadsze pszczoły. Szerszenie powodują też poważne szkody w sadownictwie i leśnictwie. Uszkadzają drzewa, nadgryzają dojrzałe owoce i niszczą elementy wykonane z drewna. Z licznymi zagrożeniami wiąże się również mieszkanie w pobliżu gniazd blisko spokrewnionych z szerszeniami os.
Z tego powodu jeśli w pobliżu naszego domu pojawiło się gniazdo szerszeni lub gniazdo os zazwyczaj wiąże się to z koniecznością jego usunięcia. Usuwanie gniazd szerszeni i usuwanie gniazd os wiąże się z dużym ryzykiem dla usuwających je osób. Dlatego usuwanie gniazd szerszeni lub usuwanie gniazd os najlepiej zlecić osobom profesjonalnie zajmującym się zwalczaniem szerszeni lub zwalczaniem os. Usuwanie gniazd szerszeni i usuwanie gniazd os to jedyna profesjonalna metoda zwalczania szerszeni i profesjonalna metoda zwalczania os. Zwrócenie się o pomoc do profesjonalistów to najlepsze wyjście jeśli konieczna jest likwidacja szerszeni, likwidacja os, zwalczanie os lub zwalczanie szerszeni.
Masz problem z szerszeniami lub osami?
Skontaktuj się z nami! tel. +48 505 177 654, email: biuro@insektpol.pl