Tag: afrykański pomór świń

Bioasekuracja ferm hodowlanych

W przypadku ferm hodowlanych dużym zagrożeniem są choroby zakaźne takie jak na przykład Afrykański pomór Świń lub ptasia grypa. W celu uchronienia gospodarstw przed tymi i innymi chorobami zakaźnymi przeprowadzane są liczne działania. Działania te nazywamy bioasekuracją. Istnieje wiele chorób które powstrzymuje bioasekuracja niemniej w chwili obecnej największym zagrożeniem Jest wspomniany wcześniej Afrykański Pomór Świń (ASF) atakujący jak sama nazwa wskazuje świnie. Z tego powodu właśnie na bioasekuracji przed ASF skupimy się w naszym artykule.

 

Podział gospodarstwa na strefę białą i czarną

ASF musi trafić na teren gospodarstwa z zewnątrz. W związku z tym należy je odpowiednio zabezpieczyć. Po pierwsze gospodarstwo powinno zostać podzielone na dwie strefy: strefę białą i strefę czarną. Strefa biała to strefa zamknięta dostępna wyłącznie dla zwierząt gospodarskich i osób zajmujących się ich obsługą. Strefa czarna to część gospodarstwa dostępna dla osób postronnych. Strefa biała i strefa czarna powinny być oddzielone od siebie za pomocą płotu. Podwójnym płotem powinno być ogrodzone również całe gospodarstwo. Aby ochrona wynikająca z podziału gospodarstwa na strefy nie była jedynie iluzoryczna należy utworzyć regulamin regulujący zasady poruszania się na terenie farmy. Przejścia pomiędzy strefą białą i czarną powinny być wyposażone w śluzy. Śluzy powinny być wyposażone w łazienki z prysznicami, dozowniki ze środkami przeznaczonymi do dezynfekcji rąk, ręczniki jednorazowe, szatnie i maty dezynfekcyjne. Szatnie znajdujące się na terenie śluz powinny umożliwiać oddzielne przechowywanie ubrania roboczego i prywatnego. Osoby wchodzące do strefy białej powinny przebrać się w odzież ochronną, która powinna być używana jedynie na terenie tej właśnie strefy. Zasad tych powinny przestrzegać wszystkie osoby wchodzące do strefy białej w tym między innymi stali pracownicy farmy, zewnętrzni usługodawcy (lekarze weterynarii, inseminatorzy, ekipy DDD), pracownicy administracji, goście farmy i jej właściciel. Jeśli nie ma konieczności aby dana osoba wchodziła do strefy białej to nie powinna ona do niej wchodzić. Ze szczególnie wysokim ryzykiem wiąże się wizyta w strefie białej osób które w ciągu ostatnich 48 godzin przebywały w innym miejscu w którym hodowane są lub przebywają zwierzęta tego samego gatunku jak te, które hodowane są na danej farmie. Osobami takimi mogą być między innymi weterynarze, inseminatorzy i dostawcy pasz. Narzędzia używane w gospodarstwie nie powinny być przenoszone pomiędzy budynkami, a zwłaszcza pomiędzy strefą białą  czarną. Ręce osób pracujących na farmie, ich buty oraz narzędzia używane na terenie fermy powinny być czyste.

Ryzyko ze strony środków transportu

Jak wspominaliśmy choroby zakaźne muszą trafić na teren fermy z zewnątrz. Często trafiają na nią razem ze środkami transportu. Środki te często wjeżdżają aż do strefy białej. Aby zminimalizować prawdopodobieństwo, że wjeżdżając do niej przywleką one choroby zakaźne powinny wjeżdżać one do budynków przez śluzy dezynfekcyjne wjazdowe. Śluzy dezynfekcyjne wjazdowe powinny posiadać odpowiednią budowę zapewniającą ich skuteczność. Najważniejszą cechą odpowiednio zbudowanych śluz jest zapewnienie aby cały obwód kół wjeżdżających do nich pojazdów poddawany był dezynfekcji. W tym celu najlepiej umieścić w śluzach dezynfekcyjnych maty dezynfekcyjne. Maty dezynfekcyjne powinny być odpowiednio długie co zapewni wspomniane już zdezynfekowanie całego koła. Zazwyczaj w śluzach dezynfekcyjnych umieszczane są dwie maty dezynfekcyjne z których jedna dezynfekuje koła znajdujące się po prawej stronie pojazdu, a druga koła znajdujące się po lewej stronie pojazdu. Umieszczanie w śluzie dezynfekcyjnej jednej szerszej maty zamiast dwóch węższych nie jest dobrym pomysłem ponieważ wiąże się z dużym ryzykiem uszkodzenia maty. Jeśli jedno z kół pojazdu zatrzyma się podczas gdy drugie znajdujące się na tej samej osi pojazdu, ale po drugiej stronie pojazdu nadal będzie się obracać może dojść do rozerwania maty dezynfekcyjnej.

Ponad matami dezynfekcyjnymi powinno znajdować się zadaszenie. Na skuteczność mat dezynfekcyjnych wpływają warunki atmosferyczne. Słonce powoduje parowanie środków dezynfekcyjnych którymi są one nasączane. Deszcz powoduje rozcieńczanie środków dezynfekcyjnych. Zadaszenie miejsca w którym wyłożone są maty skutecznie chroni przed tymi problemami. Alternatywą dla zadaszenia jest przykrywanie maty dezynfekcyjnej w czasie deszczu i odkrywanie jej kiedy użycie maty dezynfekcyjnej będzie konieczne.

Pojazdy wjeżdżające do strefy białej często przybywają do niej w celu zabrania znajdujących się w niej zwierząt z gospodarstwa. Samochód taki przed wjazdem do strefy białej powinien zostać wyczyszczony, umyty i zdezynfekowany. Najlepiej jeśli proces ten zostanie przeprowadzony w myjni dezynfekująco-myjącej. Przeprowadzenie tych zabiegów powinno zostać udokumentowane poprzez wpis do książki dezynfekcyjnej pojazdu.

Kwarantanna na fermie

Zwierzęta pojawiające się na terenie ferm z zewnątrz zawsze powinny być postrzegane jako jedne z najpoważniejszych potencjalnych źródeł chorób zakaźnych. Z tego powodu zwierzęta pojawiające się na terenie farmy z zewnątrz powinny być poddawane kwarantannie. Kwarantanna powinna odbywać się w specjalnie przeznaczonym do tego celu budynku w którym nowe zwierzęta nie będą miały kontaktu ze zwierzętami już znajdującymi się na farmie.

Niebezpieczeństwo ze strony zwierząt dzikich, domowych i szkodników

Choroby zakaźne mogą zostać też przywleczone na farmę przez zwierzęta, które pojawią się na terenie naszego gospodarstwa z zewnątrz. W przypadku ASF największym zagrożeniem są dziki. W przypadku ptasiej grypy głównym zagrożeniem są dzikie ptaki. Niemniej choroby zakaźne mogą przynieść na farmę wszystkie gatunki zwierząt dzikich domowych i szkodników. Szczególnie wysokie niebezpieczeństwo występuje ze strony myszy, szczurów i kotów.

Kontrola i nadzór weterynaryjny farmy

Gospodarstwo powinno być na bieżąco kontrolowane pod kątem występowania w nim zagrożeń biologicznych. Przede wszystkim stałej kontroli powinien podlegać stan zdrowia znajdujących się na farmie zwierząt. Zapewnić to może jedynie stały nadzór lekarsko-weterynaryjny połączony z okresową diagnostyką laboratoryjną.

Kontrola wody i paszy

Ostatnim z elementów bioasekuracji jest kontrola paszy i wody pod względem higienicznym. Niedopuszczalne jest zwłaszcza karmienie zwierząt domowych resztkami kuchennymi.

Rejestracja świń

Wszystkie świnie znajdujące się na terenie danego gospodarstwa powinny być rejestrowane w bazie ARiMR. Ich przemieszczenie powinno być przeprowadzane w terminie 7 dni od wystąpienia przemieszczenia. Nie należy kupować świń niewiadomego pochodzenia.

Odkażanie i czyszczenie fermy

Ważnym elementem bioasekuracji jest regularne odkażanie i czyszczenie fermy. Dezynfekcja przeprowadzana wtedy, kiedy wymieniane są zwierzęta znajdujące się na fermie nazywana jest dezynfekcją okresową. Dezynfekcja powinna być przeprowadzana w pustych pomieszczeniach, a jej pierwszym etapem powinno być zabranie zwierząt z miejsca w którym będzie ona przeprowadzana. Dezynfekcja okresowa powinna być przeprowadzana za każdym razem, gdy następują zmiany w obsadzie zwierząt.

Zasady BHP stosowane podczas dezynfekcji i czyszczenia ferm

Osoby zajmujące się oczyszczaniem, myciem i dezynfekcją powinny być odpowiednio przeszkolone pod względem preparatów używanych podczas tych zabiegów oraz pod względem obsługi wykorzystywanych podczas tych zabiegów urządzeń. Powinny być też one wyposażone w odpowiedni strój ochronny. W skład takiego stroju powinien wchodzić kombinezon, rękawice, buty ochronne i maski. Głównym celem tego stroju ochronnego jest ochrona przed poparzeniami i zatruciami ze strony środków używanych podczas tych zabiegów. Ze względu na to, że odkażanie wiąże się z użyciem substancji w postaci płynnej podczas wykonywania tych zabiegów należy zwrócić uwagę na ryzyko ze strony energii elektrycznej. W przypadku wykonywania zabiegów na świeżym powietrzu należy zwrócić uwagę na prędkość i kierunek wiatru.

Oczyszczanie fermy

Pierwszym etapem rutynowego odkażania budynków gospodarskich jest ich oczyszczanie. Podczas oczyszczania z budynków gospodarskich usuwane są odchody, a także inne substancje, które mogą zawierać substancje chorobotwórcze. Oczyszczanie może być przeprowadzane za pomocą środków fizycznych lub chemicznych. Oczyszczanie powinno być przeprowadzane od góry do dołu czyli najpierw powinny być oczyszczane przedmioty i powierzchnie znajdujące się w górnych częściach pomieszczeń, a na końcu powierzchnie i powierzchnie położone najniżej. Jako ostatnie powinny być oczyszczane podłogi które to powinny być oczyszczane w kolejności od miejsc znajdujących się najdalej od wyjścia do tych, które znajdują si najbliżej wyjścia. Substancje organiczne często utrudniają działanie drobnoustrojów. Dotyczy to między innymi substancji takich jak gnojowica, pasza, kał i ziemia. Dlatego poddawane dezynfekcji powierzchnie powinny zawsze zostać wymyte i oczyszczone przed zabiegiem.

Mycie fermy

Po oczyszczeniu wnętrz budynków i znajdujących się w nich przedmiotów następuje ich mycie. Właściwe mycie poprzedzane jest płukaniem wstępnym. Celem płukania wstępnego jest usunięcie osadów słabo związanych z podłożem i resztek produktów. Dokładność mycia uzależniona jest od wielu czynników. Jednym z najważniejszych z nich jest rodzaj użytego do mycia środka chemicznego. Na skuteczność środków myjących mają wpływ parametry takie jak współczynnik powlekania, łatwość usuwania podczas płukania, zdolność dyspersji i emulgowania tłuszczu, penetracji zabrudzeń, rozpuszczania zanieczyszczeń oraz peptyzacji białek. Innymi czynnikami wpływającymi na dokładność mycia są temperatura użytych środków i otoczenia, czas mycia i ilość użytej podczas mycia energii. Detergenty używane podczas mycia powinny zostać dokładnie spłukane ponieważ detergenty mogą wchodzić w interakcje ze środkami dezynfekcyjnymi powodując zmniejszanie skuteczności środków dezynfekcyjnych. Oczyszczanie i mycie powoduje mechaniczne zmniejszenie liczebności drobnoustrojów oraz ułatwia penetracje środków dezynfekcyjnych.

Dezynfekcja fermy

Po myciu następuje właściwa dezynfekcja podczas której niszczone są czynniki chorobotwórcze, które obecne są w środowisku. Dezynfekcja powinna być przeprowadzana środkami charakteryzującymi się szerokim spektrum działania. Dezynfekcje warto przeprowadzać naprzemiennie za pomocą różnych substancji co zapobiega uodpornieniu się drobnoustrojów na stosowane środki. Po naniesieniu środka dezynfekcyjnego na wszystkie powierzchnie na które powinien on zostać naniesiony należy odczekać odpowiednio długi czas. Optymalny czas przedstawiony jest w instrukcji stosowania danego środka. Następnie należy spłukać powierzchnie za pomocą czystej wody, wysuszyć, a potem pozostawić pomieszczenie puste przez kilka dni. Dezynfekcja w pomieszczeniach inwentarskich może być przeprowadzana wieloma metodami.

Dezynfekcja najczęściej wykonywana jest za pomocą środków chemicznych w połączeniu z wybranymi czynnikami środowiskowymi.

Istnieje wiele metod dezynfekcji chemicznej. Najczęściej stosowane spośród nich to namaczanie, zamaczanie, przecieranie, oprysk drobnokroplisty i zamgławianie.

Preparaty chemiczne używane podczas dezynfekcji mogą działać na różne sposoby niemniej większość z nich niszczy błony komórkowe mikroorganizmów i inaktywuje enzymy istotne dla ich funkcji życiowych. Podejmując decyzje o tym jakiego preparatu użyjemy do dezynfekcji warto wybierać preparaty, które są biodegradowalne i bezpieczne dla środowiska.

Sposób dezynfekcji środkami chemicznymi powinien być dostosowany do użytego środka i do warunków panujących w pomieszczeniu w którym będzie przeprowadzana dezynfekcja.

W szczelnych, pustych i wilgotnych pomieszczeniach dezynfekcja może być wykonywana poprzez zamgławianie lub fumigacje. Dużą zaletą tych metod jest fakt, że stosowane podczas nich środki chemiczne docierają do wszystkich, nawet osłoniętych elementów poddawanego zabiegowi obiektu. Ponadto zamgławianie jest szybsze od innych metod i wiąże się z mniejszym zużyciem substancji chemicznych.

Mimo dużych zalet zamgławiania czasami lepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z metody oprysku. Dotyczy to zwłaszcza pomieszczeń nieszczelnych o porowatych powierzchniach. Oprysk umożliwia naniesienie dużych ilości środków dezynfekcyjnych na powierzchnie co do których uznaliśmy, że są one na nich szczególnie potrzebne. Podczas dezynfekcji metodą oprysku zazwyczaj zużywany jest litr środka na metr kwadratowy powierzchni. Ilość środka dezynfekcyjnego jest większa w przypadku powierzchni porowatych. Oprysk pozwala na użycie wyjątkowo szerokiego spektrum środków. Po przeprowadzeniu dezynfekcji metodą oprysku i odczekaniu odpowiedniego czasu należy dokładnie spłukać opryskane powierzchnie wodą w celu usunięcia nadmiaru środków użytych podczas dezynfekcji metodą oprysku.

Podstawową wada oprysku jest jego wysoka pracochłonność. Oprysk wykonywany jest najczęściej ręcznie za pomocą opryskiwaczy. Na terenie ferm oprysk bywa też wykonywany za pomocą ciśnieniowych aparatów myjących. Niestety wiąże się to z wyjątkowo wysokim zużyciem środków dezynfekcyjnych. W dodatku przeprowadzana w ten sposób dezynfekcja może nie objąć miejsc osłoniętych, co może skutkować powstaniem rezerwuaru mikroorganizmów, które szybko rozwiną się na zdezynfekowanych powierzchniach po ustaniu działania środków dezynfekcyjnych. Jeśli dezynfekcje przetrwają drobnoustroje wysoce chorobotwórcze to dezynfekcja może przynieść więcej szkód niż korzyści.

Skuteczność dezynfekcji uzależniona jest od wielu czynników spośród których najważniejszymi są rodzaj użytego środka dezynfekcyjnego, metoda i solidność wykonana zabiegu, rodzaj występujących w danym miejscu drobnoustrojów i warunki środowiskowe panujące w poddawanym dezynfekcji miejscu.

Istnieje szereg właściwości, które powinny posiadać środki używane podczas dezynfekcji. Przede wszystkim powinny posiadać one bardzo silne właściwości bakteriobójcze, wirusobójcze  i grzybobójcze. W końcu właśnie na zwalczaniu tych właśnie organizmów polega dezynfekcja. Właściwości te nie powinny ulegać obniżeniu na skutek działalności warunków środowiskowych takich jak miedzy innymi obecność mydeł, detergentów, twardej wody i substancji organicznych, wysokie lub niskie PH oraz wysoka lub niska wilgotność względna. Obok skuteczności środka dezynfekcyjnego ważna jest również jego bezpieczeństwo. Dobry środek dezynfekcyjny nie powinien być niebezpieczny dla ludzi, zwierząt i dla odkażanych obiektów. Po użyciu powinien dawać się łatwo spłukać z powierzchni i ulegać biodegradacji. Nie bez znaczenia jest też cena środka dezynfekcyjnego. Większość nowoczesnych preparatów to preparaty wieloskładnikowe zwalczające szerokie spektrum mikroorganizmów.

Istnieje wiele czynników mogących przyczynić się do zmniejszenia skuteczności zabiegów dezynfekcyjnych.

Pierwszym z nich jest stopień rozcieńczenia roztworów. Roztwory zawsze powinny być rozcieńczane ściśle w zgodzie z instrukcjami podanymi przez producenta danego środka dezynfekcyjnego. Zbyt silnie rozcieńczenie roztworów wiąże się ze zmniejszeniem ich skuteczności. Z kolei zbyt słabe rozcieńczenie roztworów wiąże się z niepotrzebnymi wydatkami i powstaniem wysokiego ryzyka dla środowiska oraz dla osób wykonujących dezynfekcje. Iloczyn stężenia i czasu działania preparatu przyjmuje stałą wartość wyrażającą się zależnością Watsona. Wartość zależności Watsona dla poszczególnych preparatów określona została za pomocą metod empirycznych czyli na podstawie zaobserwowanych przez ludzi skutków ich działalności. W przypadku czwartorzędowych soli aminowych i formaldehydów wartość ta wynosi 1, w przypadku chloroheksydyny 2, w przypadku fenoli 6, a w przypadku alkoholi 10. Zależność Watsona pokazuje o ile należało by przedłużyć działanie środka dezynfekcyjnego w przypadku jego rozcieńczenia o daną wartość. Im wyższy współczynnik tym bardziej należy wydłużyć czas działania danego środka w przypadku jego rozcieńczenia. W przypadku zależności Watsona wynoszących 1 jak w przypadku formaldehydów zmniejszenie rozcieńczenia o połowę powoduje zwiększenie czasu działania środka niezbędnego do uzyskania tego samego efektu dwukrotnie, trzykrotnie zmniejszenie stężenie środka powoduje trzykrotne zwiększenie tego czasu i tak dalej. W przypadku wyższych wartości zależności Watsona wzrosty są dużo wyższe. Na przykład w przypadku fenoli których wartość zależności Watsona wynosi 6 zmniejszenia stężenia o połowę skutkuje zwiększeniem czasu niezbędnego do uzyskania takiego samego efektu 64 krotnie, a w przypadku alkoholu zmniejszenie stężenia o połowę powoduje zwiększenie czasu działania niezbędnego do uzyskania takiego samego efektu dezynfekcyjnego 1024 razy. To o ile należy wydłużyć czas dezynfekcji w zależności od wartości zależności Watsona i stopnia wzrostu rozcieńczenia można obliczyć za pomocą specjalnego wzoru matematycznego. Niemniej jak można zauważyć na podstawie przedstawionego opisu w przypadku substancji o wysokich wartościach Watsona nawet niewielkie zwiększenie rozcieńczenia substancji może spowodować ogromny spadek jej skuteczności.

Temperatura roztworu jest kolejnym czynnikiem wpływający na skuteczność zabiegu dezynfekcji. Po pierwsze zbyt wysoka temperatura roztworu może doprowadzić do rozkładu preparatów dezynfekcyjnych, a tym samym sprawić, ze utracą one swoją skuteczność. Większość jednak preparatów dezynfekcyjnych zwiększa swoją skuteczność wraz ze wzrostem temperatury i wykazuje się niską skutecznością w temperaturach niskich. Dla każdego preparatu dezynfekcyjnego istnieje idealna temperatura stosowania w której charakteryzuje się on najwyższą skutecznością. Powierzchnie dezynfekowane za pomocą formaldehydów i substancji pochodnych nie powinny mieć temperatury niższej od 10 stopni Celsjusza. Roztwór używany podczas dezynfekcji zazwyczaj ma temperaturę wyższą niż jego otoczenie. Oznacza to, że po rozprzestrzenieniu się roztworu następuje jego gwałtowne ochłodzenie. Często ochładza się on do temperatur w których jego skuteczność spada. Z tego powodu podejmując decyzje o wyborze konkretnego środka dezynfekcyjnego należy brać pod uwagę temperaturę panującą w dezynfekowanym miejscu.

Działanie wielu środków dezynfekcyjnych nie ogranicza się niestety drobnoustrojów. Wiele z nich działa też szkodliwie na ludzi zwierzęta i przedmioty. Mogą one powodować korozje, zmianę barwy i zapachu przedmiotów oraz rozpulchnianie gumy. Duży wpływ na skuteczność dezynfekcji ma wartość PH i wilgotność. W przypadku niektórych spośród środków dezynfekcyjnych znaczenie ma również twardość wody oraz obecność resztek detergentów używanych podczas poprzedzającego dezynfekcje mycia. Detergenty zmniejszają napięcie powierzchniowe. Może to polepszać dotarcie preparatów do drobnoustrojów, a tym samym zwiększać ich skuteczność.

Utrzymanie odpowiedniego stanu higienicznego nowoczesnych hodowli wymaga regularnego stosowania preparatów myjących i dezynfekujących.

Dezynfekcja za pomocą czynników środowiskowych

Dezynfekcja może zostać przeprowadzona również przy udziale czynników środowiskowych. Czynniki te można wykorzystać samodzielnie lub w synergii ze środkami chemicznymi. Najważniejszymi czynnikami środowiskowymi mającymi właściwości dezynfekcyjne są światło, wysuszanie, niskie i wysokie temperatury oraz środowisko o kwaśnym lub zasadowym PH.

Dezynfekcja za pomocą promieniowania ultrafioletowego

Jeśli chodzi o dezynfekcje za pomocą światła szczególnie wysoką skutecznością charakteryzuje się promieniowanie ultrafioletowe. Najskuteczniejsze jest ono w temperaturze wynoszącej od 18 do 20 stopni Celsjusza i wilgotności powietrza wynoszącej od 65 do 75 %.

Dezynfekcja poprzez wysuszanie

Zmniejszenie wilgotności powietrza prowadzi do zaburzenia procesów metabolicznych i zagraża procesom życiowym bakterii. Wysuszanie nie zawsze jednak jest skuteczne. Wiele bakterii może tworzyć formy przetrwalnikowe, które potrafią przeżyć nawet dziesiątki lat bez wody.

Dezynfekcja za pomocą niskich temperatur

Niskie temperatury zatrzymują rozmnażanie się bakterii niemniej ich działanie bakteriobójcze jest bardzo słabe. Co dla wielu może wydawać się zaskakujące bakterii szybciej zginą w temperaturze wynoszącej kilka stopni poniżej 0 niż -20. Bakterie, które zostały szybko zamrożone mogą zachować możliwość powrotu do funkcji życiowych niemal dowolnie długo.

Dezynfekcja za pomocą wysokich temperatur

Znacznie wyższa jest wrażliwość bakterii na temperatury wysokie. Na wrażliwość bakterii na wysokie temperatury wpływają też inne czynniki środowiskowe takie jak wilgotność, skład chemiczny środowiska i PH. Wysoka temperatura powoduje denaturacje białka z których zbudowane są ciała bakterii, a w konsekwencji ich śmierć. Przetrwalniki bakterii mogą przetrwać gotowanie w temperaturze 70 stopni Celsjusza przez kilka godzin. Wysoka temperatura używana podczas dezynfekcji może zostać uzyskana za pomocą ognia, pary wodnej lub pary formaliny.  Ogień skutecznie dezynfekuje ziemie, kał, przedmioty oraz metalowe, betonowe i murowane ściany.

Para  wodna służy głównie do dezynfekcji tkanin. Jest ona dużo skuteczniejsza od suchego powietrza.

Pary formaliny służą do dezynfekcji przedmiotów skórzanych i gumowych.