W niniejszym artykule zajmiemy się odławianiem i odstraszaniem dzikich zwierząt takich jak dziki, łosie, sarny, jelenie i daniele. Na początek zajmiemy się zwierzęciem wywołującym najpoważniejsze szkody spośród wszystkich gatunków dzikich zwierząt jakim jest dzik. Napiszemy czym jest dzik, do jakiej rodziny należy dzik, ile dzików żyje na terenie Polski, Jak nazywamy samce dzików, jak nazywamy samice dzików, jak nazywamy młode dziki, gdzie występują dziki, czym introdukcja, czym jest reintrodukcja, w jakich miastach występują dziki, jakie jest znaczenie dzików w przyrodzie, jak wyglądają dziki, ile wazy dzik, jak długi jest dzik, jak nazywamy ryj dzika, jak nazywamy oczy dzików, jak zachowują się dziki, co jedzą dziki, jak wygląda rozwój dzików, jakie są podgatunki dzików, jakie szkody wyrządzają dziki, kiedy można polować na dziki, czym są świniodziki, jacy są wrogowie dzików. Napiszemy też o chorobach przenoszonych przez dziki takich jak włośnica, choroba Aujeszkiego i Afrykański pomór świń. W dalszej części artykułu zajmiemy się sarnami. Napiszemy czym są sarny, gdzie występują sarny, co jedzą sarny, i co jedzą sarny. Kolejnym zwierzęciem którym się zajmiemy będą jelenie. Napiszemy czym są jelenie, co jedzą jelenie jacy są wrogowie jeleni, jak wygląda poroże jeleni. Kolejnym dzikim zwierzęciem o którym powiemy będą daniele. Napiszemy czym są daniele, co jedzą daniele, gdzie występują daniele. Ostatnim dzikim zwierzęciem którym się zajmiemy będą łosie. Napiszemy czym są łosie, gdzie występują łosie, jacy są wrogowie łosi i co jedzą łosie. Na koniec artykułu napiszemy jak poradzić sobie z dzikimi zwierzętami, co zrobić żeby dzikie zwierzęta nie zjadały naszych plonów, jak odstraszyć dzikie zwierzęta. Powiemy jakie są sposoby na dziki, co zrobić żeby dziki nie zjadły plonów, jak rozwiązać problem dzików, jak odgonić dziki, co zrobić, żeby dziki nie zjadły naszej kukurydzy. Jakie są sposoby na sarny, jakie są sposoby na daniele , jak się pozbyć saren, jak się pozbyć jeleni, jakie są sposoby na łosie i jak się pozbyć łosi. Na koniec zajmiemy się kwestią odszkodowań za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, sarny, jelenie i daniele. Napiszemy jak uzyskać odszkodowanie za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, sarny, jelenie i daniele i jakie ustawy regulują kwestię odszkodowań za szkody wyrządzane przez dziki, sarny, łosie, jelenie i daniele. Z naszego artykuły dowiecie się też, czy za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta na plantacjach drzew należą się odszkodowania.

DZIK EUROAZJATYCKI

Czym jest dzik?

Dzik Euroazjatycki to ssak lądowy z rodziny świniowatych. Jest on jedynym przedstawicielem tej rodziny żyjącym na terenie Europy. Na terenie Polski żyje około 270 000 dzików. Dzik to popularne zwierzę łowne. Samice dzika nazywane są lochami, samce odyńcami, a młode dziki warchlakami.

Gdzie występuje dzik?

Dzik europejski występuje w całej Eurazji z wyjątkiem północnej części Rosji, północnej części Skandynawii, południowej Mongolii, wyżyny Tybetańskiej, Sachalinu, półwyspu Arabskiego, Filipin i Borneo. Oprócz Eurazji Dzik Euroazjatycki występuje również na północnych krańcach Afryki. W przeszłości dzik europejski występował w wielu miejscach w których nie występuje on w chwili obecnej. Niezwykle liczny był w Afryce w której występował na północ od Sahary oraz w dolinie Nilu. Wiele gatunków Dzika Euroazjatyckiego, które występowały w przeszłości na terenie bliskiego wschodu i Afryki bezpowrotnie wymarło. Wzrost polowań i rozwój rolnictwa w znaczący sposób zmniejszyły obszar występowania dzików w ostatnich wiekach. W XVII wieku zwierzę to zniknęło z wielkiej Brytanii, na początku XIX wieku dziki zniknęły z Danii, pod koniec XIX wieku dziki wyginęły w Tunezji i Sudanie, a w pierwszej połowie XX wieku dziki wyginęły w wielu regionach Niemczech Austrii, Włoch i Szwajcarii. Również na terenie Polski populacja tego ssaka łożyskowego została mocno przetrzebiona. W latach 50 dziki w ogóle nie występowały w wielu regionach Polski w tym między innymi w Polsce centralnej i wschodniej.

W wielu rejonach świata dziki są gatunkami introdukowanymi lub reintrodukowanymi. Introdukcja to wprowadzenie gatunku lub podgatunku z innego regionu geograficznego do ekosystemu w której wcześniej on nie występował. Ekosystem to układ składający się z organizmów żywych i nieożywionych pozostających ze sobą w rozmaitych relacjach. . Reintrodukcja to wprowadzenie gatunku lub podgatunku do ekosystemu w którym występował on w przeszłości, ale nie występuje on w chwili obecnej. Dzika Euroazjatyckiego introdukowano między innymi w Korsyce, Sardynii, Andamanach, Kalifornii, południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, części Patagonii, północnej i wschodniej Australii oraz w Gwinei. Reintrodukcja dzika miała miejsce między innymi na terenie Wielkiej Brytanii gdzie w środowisku naturalnym pojawiły się dziki, które uciekły z farm. Dzik Europejski to ssak, który może żyć w różnych warunkach środowiskowych. Najczęściej występuje on w lasach mieszanych oraz na terenach leśnych obfitujących w bagna i mokradła.

Morfologia dzików

Dzik Europejski to duży, krępy ssak. Przednia część ciała dzika jest wyższa i silniej rozwinięta od tylnej. Długość bez ogona wynosi od 1 do 2 metrów. Szyja gruba i muskularna, łeb klinowaty, trzewioczaszka duża, mózgoczaszka mała. Przednia część łba wyciągnięta. Tarcza ryjowa dzika jest silnie umięśniona i unerwiona. Oczy brunatne, małe i wysoko położone. Silnie owłosione włosy dzika mają kształt trójkąta, są wysoko osadzone i stojące. Nogi silne średniej długości. Każda z nóg dzika ma cztery palce. Najdłuższe są środkowe palce dzików ( III i IV ). Zakończone są one racicami. Racice to mający postać puszki rogowej wytwór naskórka. Racice pokrywają III i IV palec stóp zwierząt parzystokopytnych. Pozostałe palce zwierząt parzystokopytnych w tym również dzików pokryte są raciczkami. Raciczki również są puszkami rogowymi naskórka, ale są znacznie mniejsze od racic. W trakcie poruszania się po twardym podłożu ziemi dotykają jedynie racice dzików, a w trakcie poruszania się przez dzika po miękkim podłożu zarówno racice jak i raciczki. Skóra dzików pokryta jest włosami. Dziki mają dwa rodzaje włosów: gęste włosy wełniste i twardą elastyczną szczecinę. Każda samica dzika ma 6 par sutków. Ubarwienie dzików zmienia się w ciągu roku. Latem jest ono ciemniejsze niż zimą. Dziki często tarzają się w błocie co sprawia, że ich ubarwienie często jest zbliżone do ubarwienia gleby występującej na terenie na którym żyje dany osobnik. Czasami sierść dzików pozlepiana jest żywicą. Niekiedy zdarza się, że ilość żywicy jest na tyle duża, że tworzy ona pancerz. Tego typu pancerz nazywany jest usmołem. Dzik Europejski ma największą spośród wszystkich ssaków łożyskowych ilość zębów. Jest ich 44. Za równo w łuku górnym jaki w dolnym występują wszystkie kategorie zębów. Uzębienie dzików jest uzębieniem bunodontycznym. Uzębienie bunodontyczne to uzębienie w którym guzki są niewysokie i zaokrąglone. Występuje ono przede wszystkim u zwierząt wszystkożernych.

Dzik Euroazjatycki to zwierzę cechujące się silnym dymorfizmem płciowym. Samce dzików są dużo większe od samic. Starsze samce mają silnie rozrośnięte kły górne.

Zmysły dzików

Dziki mają niezwykle wyczulony węch co ułatwia im znajdowanie pokarmu. Również pozostałe zmysły dzików są dobrze rozwinięte. Oczy dzików znajdują się po bokach ich głowy. Zwierzęta o oczach położonych po bokach głowy takie jak dzik mają szeroki zakres widzenia. Pozwala to im wypatrzyć zagrożenie zarówno z przodu jak i z boku i z tyłu. Z drugiej strony sprawia to, że dziki nie widzą do przodu równie dobrze jak ludzie. Tego typu rozkład oczu jest często spotykany wśród zwierząt roślinożernych.

Dziki na terenie miast

W ostatnich latach dziki często pojawiają się również na terenie miast w tym między innymi na terenie Wrocławia, trójmiasta, Warszawy, Katowic i Krakowa. W miastach najczęściej widuje się je w parkach i w pobliżu śmietników. Do zwiększania się częstotliwości pojawiania się dzików w miastach w znaczący sposób przyczyniają się dokarmiający je ludzie.

Znaczenie dzików w przyrodzie

Wbrew temu, co może się wydawać wielu osobom dziki są zwierzętami pożytecznymi. Zjadają larwy różnego rodzaju owadów zimujących w ściółce w tym między innymi szkodników dzięki czemu przyczyniają się do utrzymywania ich liczebności na optymalnym dla stabilności danego ekosystemu poziomie. Dziki spulchniają też glebę ułatwiając rozwój wielu gatunków roślin.

Słownictwo myśliwskie związane z dzikami

Dziki są popularnym zwierzęciem łownym. W związku z tym wśród myśliwych wykształciło się specyficzne słownictwo związane z tymi zwierzętami. Poniżej przedstawiamy używane przez myśliwych odpowiedniki używanych przez większość ludzi nazw części ciała dzików oraz inne stosowane przez myśliwych słownictwo związane z dzikami.

• Ryj-gwizd
• tarcza ryjowa-tabakiera
• uszy-słuchy
• oczy-świece
• nogi-biegi
• raciczki-szpile
• pęk włosów na końcu ogona dzika-chwost
• elastyczna szczecina pokrywająca skórę dzika-pióra
• fajki-kły dolne
• kły górne-szable
• barłóg-legowisko dzików
• czyszczenie skóry przez dziki poprzez ocieranie się o pnie drzew-czochranie się
• okres godowy dzików-huczka
• Młody dzik od dnia urodzenia do 31 marca następnego roku-warchlak
• młody warchlak-pasiak
• okrywa włosowa dzika-suknia

Zachowanie dzików

Dziki żyją w stadach. Stada dzików nazywamy watahami. Watahy dzików składają się z osobników spokrewnionych ze sobą. Watahy dzików liczą od kilku do kilkunastu osobników. Przewodniczką stada jest zazwyczaj starsza samica. Przewodzi ona młodszym samicom i ich warchlakom. Samca dzików zazwyczaj nie są członkami watah. Dziki żerują głównie nocą. W ciągu dnia tarzają się w błocie lub odpoczywają. W populacjach dzików obowiązuje silna hierarchia Dziki dobrze biegają, ale są mało wytrzymałe. Za jednym razem potrafią przebiec jedynie kilkaset metrów. Potrafią biegać zarówno kłusem jak i galopem i skokami.

Dziki zazwyczaj unikają człowieka. Niebezpieczne są przede wszystkim lochy z młodymi i odyńce oraz dziki rozdrażnione i zdesperowane. Zdarza się, że zagrożone dziki szarżują na wroga. Najczęściej dzieje się tak wtedy, kiedy odetnie się dzikowi drogę ucieczki.

Pożywienie dzików

Dzik Euroazjatycki jest zwierzęciem wszystkożernym, ale 90 % jego diety stanowi pokarm roślinny.

Żywi się on między innymi:

• żołędziami
• orzeszkami buczynowymi
• owadami
• dżdżownicami
• gryzoniami
• grzybami
• kłączami roślin
• padliną

Rozwój dzików

Okres godowy dzików trwa zazwyczaj od listopada do stycznia, ale w regionach cieplejszych może on trwać cały rok. W trakcie okresu godowego samce dzików staczają między sobą walki o dostęp do samic. Ruja czyli faza płodności samic trwa u dzików 21 dni. Samice dzika są zdolne do zapłodnienia przez 3 następujące po sobie dni. Poza rują nie są one zdolne do rozrodu. Ciąża dzika trwa od 108 do 120 dni. Rozród najczęściej następuje w marcu, w kwietniu lub w maju. W jednym miocie rodzi się do 12 młodych. Najczęściej jest to od 4 do 8 młodych. Liczebność młodych w pojedyńczym miocie uzależniona jest od wieku samicy. Im starsza jest samica tym więcej jest młodych w pojedyńczym miocie. Przeciętna wielkość miotu w przypadku samic w pierwszym roku życia wynosi od 4,1 do 4,3. W przypadku samic w drugim roku życia wynosi ona od 5,7 do 5,8, a w przypadku samic starszych 6,5. Poród następuje w bezpiecznym, ukrytym miejscu (barłogu). W przeciwieństwie do wielu innych gatunków ssaków dziki rodzą się z otwartymi oczami. Warchlaki są bardzo uzależnione od opieki matki. Są też nieodporne na niskie temperatury, ale przeciwdziałają temu ogrzewając się własnymi ciałami. Karmienie warchlaków odbywa się według hierarchii, która ustala się w ciągu kilku pierwszych dni karmienia. Warchlaki piją mleko matki przez trzy miesiące. W kilkanaście dni po porodzie warchlaki ruszają za matką i rozpoczynają żerowanie. Warchlaki znajdują się pod opieką matki przez cały pierwszy rok życia. Warchlaki pozbawione opieki matki w okresie laktacji giną. Warchlaki pozbawione opieki matki później słabo się rozwijają, ale potrafią samodzielnie przeżyć. Roczne dziki wyglądem przypominają osobniki dorosłe. Dziko żyjące dziki mogą przeżyć do 40 lat. Wiek zabitego dzika można rozpoznać na podstawie stanu jego uzębienia.

Podział dzików na podgatunki

Istnieje wiele podgatunków dzików, ale nie istnieje jednolity i nie budzący sporów podział dzików na podgatunki. Niektórzy autorzy wyróżniają jedynie 4 podgatunki dzika

• Sus scrofa scrofa (Europa, Afryka Północna i zachodnia Azja)
• Sus scrofa cristatus (od Azji Mniejszej do Indii)
• Sus scrofa ussuricus (północna Azja i Japonia)
• Sus scrofa vittatus (Indonezja i część Azji Południowo-Wschodniej)

Inny podzielany przez dużą część badaczy podział dzików na podgatunki wygląda następująco:

• dzik berberyjski (zachodnia Afryka)
• dzik europejski (Europa)
• dzik huński (południowo-wschodnia Europa po Kaukaz)
• dzik indyjski (Indie i Indochiny)
• dzik grzywiasty (Azja Południowa)
• dzik japoński (Chiny)
• dzik rukiuański (Wyspa Nansei)
• dzik syberyjski (Syberia, Mongolia)
• dzik tajwański (Tajwan)
• dzik mandżurski (Mandżuria)
• świnia paskowana (Indonezja)
• dzik libijski (Turcja, Palestyna, Uzbekistan i Kazachstan)
• dzik włoski (Włochy)
• dzik sardyński (Andaluzja, Sardynia i Korsyka)
• dzik chiński (południowo-wschodnia Azja)
• dzik centralnoazjatycki (Azja Środkowa)

Istnieją też inne podziały dzików na podgatunki, ale akceptowane są one tylko przez ograniczoną liczbę badaczy dlatego nie będziemy ich tutaj przedstawiać. Wiele spośród podgatunków dzików w tym zwłaszcza żyjących w regionie Bliskiego Wschodu wyginęło.

Czasami wśród podgatunków dzików wymienia się świnie domową. W rzeczywistości jest ona udomowioną formą dzika, a nie jego podgatunkiem.

Szkody wyrządzane przez dziki

Dziki wyrządzają poważne szkody w uprawach. Szczególnie zagrożone przez te zwierzęta są rośliny okopowe takie jak buraki, marchewki, rzepa i ziemniaki, a także zboża i rośliny bobowate. Dziki ryją też łąki. Dziki pojawiające się w miastach rozrzucają śmieci ze śmietników w których poszukują pożywienia. Sporadycznie zdarzają się też przypadki ataków dzików na ludzi. W maju 2016 roku odyniec, który uciekł z minizoo zabił osiemdziesięciopięcioletnią panią Krystynę Chałat z Kurozwęk koło Kielc. W grudniu 2010 roku w okolicach Magierowej Woli koło Warki postrzelony dzik zaatakował i zabił 29 letniego pomocnika myśliwego Daniela Malinowskiego.

Polowania na dziki

Dziki to zwierzęta łowne. Zwierzęta łowne to zwierzęta na które można zgodnie z prawem polować. Dziki zaliczane są do zwierzyny grubej. Zwierzyna gruba to zwierzyna na którą poluje się przy pomocy kul, a nie śrutu. Na terenie Polski obok dzików do zwierzyny grubej zaliczamy również łosie, daniele, sarny i muflony. Dziki zaliczane są do podgrupy zwierzyny grubej znanej jako zwierzyna czarna. Zwierzyna czarna to zwierzyna gruba nie zrzucająca poroża. W Polsce obok dzików do grupy tej zaliczane są muflony. Na mocy prawa łowieckiego dziki objęte są ochroną sezonową. Od 16 stycznia do 14 sierpnia zakazane są polowania na lochy. Zbiorowe polowania na dziki mogą odbywać się od 1 października do 15 stycznia.

Świniodziki

Udomowioną formą dzika jest świnia domowa. Na mięso hodowane są za równi świnie domowe, dziki jak i krzyżówki dzików i świni domowej. Krzyżówki świni domowej i dzika nazywamy świniodzikami. Zazwyczaj świniodziki powstają poprzez skrzyżowanie odyńca czyli samca dzika i maciory czyli samicy świni domowej. Świniodziki pod względem wyglądu przypominają dziki, ale są od nich spokojniejsze i mniej płochliwe. Mięso świniodzików smakiem przypomina dziczyznę. Jest chude, ciemne i ma zwięzłą strukturę. Niestety jest ono droższe od mięsa świni domowej ze względu na wyższe zużycie paszy w przeliczeniu na kilogram zużytego mięsa. Mioty świniodzików są bardzo liczne. Uzyskane tą drogą hybrydy są żywotne i odporne na trudne warunki środowiskowe.

Wrogowie dzików

Istnieje wiele drapieżników polujących na dziki. Na zwierzęta te polują niedźwiedzie, wilki, krokodyle i węże, ale ich wpływ na populacje dzików jest niewielki. Drapieżniki najczęściej atakują warchlaki dzików. Dorosłe dziki to silne i niebezpieczne zwierzęta zdolne do zabicia każdego drapieżnika dlatego same rzadko padają ich ofiarą. Jedynym drapieżnikiem stanowiącym dla dzików poważne zagrożenie jest człowiek.

Choroby przenoszone przez dziki

Dziki są nosicielami wielu chorób. Najczęściej występujące z nich to włośnica, ASF i choroba aujeszkyego.

Włośnica

Włośnica to choroba pasożytnicza wywoływana przez włośnia krętego. Włosień kręty jest pasożytniczym nicieniem zaliczanym do rodziny Trichinellidae. Jest on pasożytem wielu gatunków ssaków. Oprócz dzików i ludzi pasożytuje również na niedźwiedziach, lisach, kotach, szczurach i wilkach. Jedyną drogą roznoszenia się tej choroby jest zjedzenie zarażonego mięsa lub jego przetworów w których znajdowały się larwy tego nicienia. Larwy włośnia krętego giną pod wpływem obróbki termicznej. Włosienie w mięsie dzików mają postać cysty. Cysta to postać przetrwalnikowa organizmu której celem jest przeżycie organizmu do momentu pojawienia się warunków odpowiednich dla ich dalszego rozwoju. Włosienie w mięsie dzików znajdują się w otoczkach, które rozpuszczają się w żołądkach kolejnych gospodarzy w tym między innymi człowieka. Po wydostaniu się z otoczek larwy włosienia trafiają do jelita cienkiego. Nicienie osiągają dojrzałość płciową i kopulują po 48-72 godzinach od trafienia do jelita cienkiego. Każda z samic włośnia krętego rodzi około 1500 larw. Larwy poprzez krwioobieg dostają się do mięśni. Po dostaniu się do mięśni larwy włośnia krętego tworzą cysty. Larwy, które znalazły się w mięśniach mogą zarazić kolejnego gospodarza nawet po kilkudziesięciu latach. Włośnica to wyjątkowo groźna choroba mogąca doprowadzić nawet do śmierci. Aby jej unikać nie należy spożywać mięsa z nieznanego źródła i nie spożywać mięsa niedogotowanego ani wędlin półsurowych. Wykrywanie larw włośnia w mięsie nie jest skomplikowane. Badanie to przebiega w następujący sposób:

• próbka zbiorcza trafia do punktu badań
• Próbka zbiorcza trawiona jest w roztworze pepsyny i kwasu solnego
• Próbka poddawana jest wirowaniu
• Jeśli w próbce są larwy włosienia rozpuszcza się osłonka wapienna larw
• Ewentualne larwy włosienia opadają na dno
• Próbka umieszczana jest na podzielonym na sektory szkiełku
• larwy poszukiwane są pod powiększeniem

Objawami włośnicy są:

• Wysoka gorączka
• Biegunka
• Bolesność mięśni
• Ból brzucha
• Obrzęk twarzy

Istnieje kilka leków stosowanych w leczeniu włośnicy. Najczęściej stosowany jest mebendazol. Innym często stosowanym w leczeniu włośnicy lekiem jest albendazol.

Zachorowaniom na włośnice zapobiega się badając mięso, gotując je, smażąc, zamrażając lub naświetlając promieniami X.

Choroba Aujeszkiego

Choroba Aujeszkiego wywoływana jest przez wirus SHV-1 (Herpesvirus suis typ 1). Wirus ten zaliczany jest do rodziny Herpesviridae znanej też jako Herpeswirusy. Herpeswirusy to rodzina wirusów pasożytujących na kręgowcach w tym również na człowieku. Do rodziny tej oprócz wirusa SHV-1 zaliczamy również wirusa opryszki pospolitej typu 1 i 2, wirusa ospy wietrznej-półpaśca, wirus choroby Mareka, wirus cytomegalii, wirus rumienia nagłego, wirus Epsteina-Barr i Wirus mięsaka Kaposiego. Łącznie istnieje około 100 gatunków Herpeswirusów. Choroba Aujeszkiego atakuje niemal wszystkie gatunki ssaków z wyjątkiem człowieka i małp bezogonowych, ale najczęściej atakuje dziki i świnie. Nazwa tej choroby pochodzi od węgierskiego lekarza Aladára Aujeszkiego, który w 1902 roku po raz pierwszy opisał tą chorobę. Choroba ta może rozpowszechniać się wśród zwierząt poprzez:

• uszkodzenia skóry
• drogę doustną
• drogę donosową
• podczas unasienniania
• podczas krycia
• wewnątrzmacicznie (płody zarażają się od matek

Choroba Aujeszkiego najczęściej występuje w miejscach w których na niewielkiej przestrzeni występuje dużo świn takich jak na przykład fermy trzody chlewnej.

Najczęściej występujące objawy choroby Aujeszkiego to:

• Szare zabarwienie skóry,
• biegunka
• drżenie mięśni
• ślinotok
• porażenia
• niedowłady
• wygięcie kręgosłupa
• spadek ciężaru ciała
• duszność
• spadek płodności
• słabe mioty i mało liczne mioty
• zwiększone zużycie paszy

W Polsce częstotliwość występowania choroby Aujeszkiego systematycznie spada dzięki prowadzonemu od 2006 roku programowi zwalczania tej choroby.

Afrykański pomór świń

Afrykański pomór świń (ASF) to choroba wirusowa wywoływana przez wirusa Afrykańskiego pomoru świń (ASFV). Wirus ten zaliczany jest do rodziny Asfarviridae. ASFV to wyjątkowo odporny wirus. Potrafi przetrwać wysokie i niskie temperatury, wędzenie i gnicie. Zwierzęta chore na tą chorobę zabija się, a ich leczenie jest zabronione. Na terenie Polski pierwsze przypadki tej choroby pojawiły się w 2014 roku na Podlasiu. Dwa lata później choroba ta pojawiła się również na terenie województwa Mazowieckiego i Lubelskiego. Do Polski choroba ta została najprawdopodobniej przyniesiona przez dziki z Białorusi.

SARNA EUROPEJSKA

Czym jest sarna

Sarna europejska to pospolity roślinożerny ssak. Zaliczana jest do rodziny jeleniowatych.

Występowanie saren

Sarna europejska występuje w Europie, w Azji Mniejszej i w okolicach Morza Kaspijskiego. Sarna jest pospolita w całej Polsce. Sarna to najważniejsze europejskie zwierzę łowne. Na terenie Polski żyje kilkaset tysięcy saren. Sarny można znaleźć zarówno w lasach jak i na polach i na łąkach. Często widywane są również w pobliżu ludzkich zabudowań, ale zawsze uciekają na widok człowieka.

Morfologia saren

Sarna to smukłe, średniej wielkości zwierzę. Ma wysokie nogi zakończone niewielkimi, ostro zakończonymi racicami i wysokoosadzonymi, nie dotykającymi podłoża palcami bocznymi. Przeciętna masa sarny to 25 kilogramów. Sarny maja od 95 do 140 centymetrów długości. Ich wysokość w kłębie wynosi od 60 do 90 centymetrów. Ogon sarny ma od 1 do 2 centymetrów długości. Dojrzałość płciową sarny osiągają w wieku 2 lat. Żyją od 5 do 12 lat. W jednym miocie sarny rodzi się od 1 do 3 młodych.

Kolor futra sarny uzależniony jest od pory roku. Późną wiosną i latem futro sarny jest ciemnobrązowe. W listopadzie jest szarobrązowe lub szarożółte.

Poroże samców saren

Poroże samców sarny nazywane jest parostkami. Parostki samców sarny osiągają od 25 do 30 cm długości. Zrzucane są one na przełomie października i listopada. Budowa poroża samców sarny trwa około 4 miesięcy. W tym momencie można postawić sobie pytanie: po co samcom saren tak duże wydawałoby się nie służące do niczego i nie praktyczne poroża. Ich istnienie ma tylko jeden cel. Mają one służyć zwiększenie atrakcyjności samców dla samic w trakcie rui. Pierwszym etapem wzrostu parostków jest pokrycie miejsc wzrostu parostków scypułem. Scypuł to silnie unerwiona i ukrwiona przypominająca w dotyku plusz substancja. Po zakończeniu wzrostu poroża scypuł jest ścierany przez samce saren. Naturalnym kolorem poroża jelenia jest kolor biały. Zmienia ono kolor na brązowy pod wpływem soków roślin o które jest ścierany.

Stada saren

Sarny od jesieni do wiosny żyją w stadach. Stada saren nazywamy rudlami. Rudle składają się z od kilku do kilkudziesięciu osobników. Rudle prowadzone są przez doświadczone samice. Wiosną rudle rozbijają się na mniejsze grupy.

Pożywienie saren

Sarny żywią się trawą, liśćmi, ziołami, owocami leśnymi i grzybami.

Rozwój saren

Zapłodnienie samic sarny ma miejsce w trakcie rui. Okres rui to czas w którym w znaczący sposób podnosi się poziom testosteronu wśród samców. Podniesienie się poziomu testosteronu skutkuje wzrostem agresywności. Prowadzi to do licznych walk pomiędzy kozłami. Po zakończeniu rui spada poziom testosteronu wśród samców, co skutkuje również obniżeniem się poziomu ich agresji.

Długość ciąży sarny uzależniona jest od tego kiedy nastąpiło zapłodnienie. Jeśli nastąpiło ono latem trwa ona 10 miesięcy, a jeśli w listopadzie lub grudniu to trwa ona 4,5 miesiąca. W przypadku samic zapłodnionych latem rozwój zarodka zostaje zahamowany na okres 150 dni. Po narodzinach młode sarny nazywane koźlętami większość czasu spędzają w samotności. Matka odwiedza je tylko podczas karmienia. W drugim tygodniu życia saren do ich diety dołączany jest pokarm roślinny. Młode sarny pozostają przy matce przez około rok. W wieku 2 lat osiągają dojrzałość płciową. W przeciwieństwie do innych jeleniowatych sarny to zwierzęta monogamiczne.

Wrogowie saren i sposoby ich unikania

Sarny maja wiele naturalnych wrogów w tym między innymi rysia, wilki, niedźwiedzie i psy.

Na ataki ze strony innych zwierząt najbardziej narażone są młode sarny zwane koźlętami. Sarny wytworzyły wiele strategii mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa koźlętom. Młode koźlęta nie mają zapachu co utrudnia ich odnalezienie drapieżnikom i pozwala matce na pozostawianie ich bez opieki. Matka odwiedza miejsce ukrycia koźląt tylko podczas karmienia. Często zdarza się, że ludzie widząc pozostawione w lesie koźlęta mylnie przekonani są, że zostały one porzucone przez matkę lub ich matka nie żyje. Jest to przekonanie mylne. Znalezionych w lesie koźląt nie należy zabierać ze sobą do domu ani nawet dotykać.

Polowania na sarny

Sarna to zwierzę łowne zaliczane do zwierzyny grubej. Poluje się na nią dla skór i smacznego mięsa. Chroniona jest tylko sezonowo. Polowanie na kozły rogacze dozwolone jest od 11 maja do 30 września. Polowania na koźlęta i kozy saren dozwolone są od 1 października do 15 stycznia.

Sarna polna i sarna leśna

Wyróżnia się dwie formy saren:sarnę polną i sarnę leśną. Sarna polna jest jaśniejsza od leśnej. Ma też jaśniejsze i mocniejsze parostki od sarny leśnej. Ponadto stada sarny polnej są znacznie liczniejsze od stad sarny leśnej i mają bardziej rozbudowaną hierarchię.

Żerowanie saren

Sarny żywią się:

• roślinami zielonym
• pędami drzew, krzewinek i krzewów
• liśćmi
• roślinami uprawnymi

Sarna syberyjska

W przeszłości oprócz sarny europejskiej żyła też w Polsce sarna syberyjska. Jej obecność ograniczała się jednak jedynie do okoli Sławęcic gdzie introdukowano ją w 1900 roku. Spekuluje się, ze do wyginięcia tego gatunku saren mogły przyczynić się powstania śląskie i odstrzał tych zwierząt.

JELEŃ SZLACHETNY

Czym jest jeleń szlachetny

Jeleń szlachetny to duży ssak zaliczany do rodziny jeleniowatych i rodzaju jeleni. Oprócz jelenia szlachetnego do rodzaju jeleni zaliczamy również nie występującego w Polsce jelenia białowargiego i jelenia wschodniego. Jeleń to jeden z największych przedstawicieli rodziny jeleniowatych.

Występowanie jeleni

Zasięg występowania tego zwierzęcia jest niezwykle szeroki. Zamieszkuje on niemal całą Europę z wyjątkiem północnej Skandynawii, północnej części Rosji, Krety, Balearów i Korsyki. Poza Europą jelenie zamieszkują również północną część Tunezji, Algierii i Maroka, Azję mniejszą, północny Iran, Kaukaz, południowo-zachodnią Syberię i Azję środkową. Na półkuli południowej jelenie zostały introdukowane w Australii, Nowej Zelandii i w Ameryce Południowej. Istnieje kilka ekotypów jelenia szlachetnego występujących w Polsce. Największym i najsilniejszym z nich jest jeleń bieszczadzki. Inne występujące w Polsce ekotypy jelenia to jeleń wielkopolski, jeleń pomorski i jeleń mazurski. Jeleń to pospolite zwierzę występujące we wszystkich większych kompleksach leśnych. Rzadko występuje w kompleksach leśnych o powierzchni nie przekraczających 1000 hektarów. Najczęściej spotkać go można w lasach liściastych i mieszanych położonych w górach i na nizinach. Jelenie unikają terenów gęsto zakrzewionych ponieważ bujne poroże utrudnia im poruszanie się w tego typu miejscach. Na terenie Polski żyje około 200 000 jeleni, a ich liczebność z roku na rok wzrasta.

Morfologia jeleni

Długość ciała dorosłych jeleni wynosi od 175 do 265 centymetrów. Wysokość w kłębie wynosi od 75 do 140 centymetrów. Ogon jelenia ma od 10 do 22 centymetrów. Dorosłe jelenie ważą od 68 do 210 centymetrów. Jelenie to zwierzęta o jednolitym ubarwieniu. Jedynie młode jelenie mają cętki na grzbiecie i na bokach. Zimą jelenie są szarawe, a latem rudawe lub brązowopłowe. Zdarzają się również jelenie albinosy, ale występują one niezwykle rzadko. Włosy jeleni są krótkie i dobrze przylegają do ciała. Jelenie mają dobry słuch i węch.

Poroże jeleni

Charakterystyczna cechą jeleni jest okazałe poroże nazywane też wieńcem. W przeciwieństwie do pazurów i rogów poroże jeleni rośnie wierzchołkiem, a nie nasadą. Wraz z wzrostem poroża następuje również jego kostnienie. Kostnienie poroża jeleni rozpoczyna się od nasady. Poroże jeleni składa się z dwóch tyk. Każda z tyk ma wiele odnóg. Liczba odnóg znajdujących się na tykach jeleni nie jest stała. U niektórych osobników jeleni może ich być nawet 30. Na każdej z tyk znajduje się krąg przy możdżeniu nazywany różą. Pierwsza z odnóg znajdujących się ponad różą nazywana jest oczniakiem. Następne odnogi to nadoczniak i opierak. Powyżej opieraka znajduje się korona lub widlica. Widlica to dwie odnogi w kształcie litery v, a korona to trzy lub więcej odnóg. Jeśli wieniec danego jelenia jest wyjątkowo okazały mogą znajdować się na nim dodatkowe odnogi. Okazałość poroża i liczba odnóg zwiększa się wraz z wiekiem aż do 10-14 roku życia samca jelenia. W późniejszym czasie poroże zaczyna robić się coraz mniej okazałe. Z czasem poroże zaczyna składać się jedynie z samych tyk pozbawionych odnóg. Samce z tego typu porożem nazywane są szydlarzami. Większość samców jeleni ginie zanim ich poroże całkowicie zaniknie. Samce jeleni u których nie wykształciło się jeszcze poroże nazywamy mnichami. Czasami zdarza się, że poroże jelenia jest nieprawidłowo wykształcone z powodu choroby jąder. Zamiast rozgałęziających się tyk składa się ono ze stożków o nieregularnej powierzchni. Samce posiadające tego typu poroże nazywane są perukarzami. Na terenie Polski najbardziej okazałe poroża mają samce jeleni na terenie Karpat. Poroża samców jeleni z tego rejonu ważą od 6 do 12 kilogramów. Samice jeleni nie posiadają poroży. Jelenie zrzucają swoje poroża po rykowiskach. Zrzucanie poroża powiązane jest ze spadkiem poziomu testosteronu wśród jeleni.

Rozwój jeleni i rykowiska

W drugiej połowie września rozpoczyna się rykowisko. Rykowisko to okres godowy jeleni szlachetnych. Okres godowy to czas w którym zwierzęta łączą się w pary i przystępują do rozrodu. Rykowisko trwa około miesiąca. W trakcie rykowisko od zachodu słońca do świtu samce jeleni wydają głośne, basowe odgłosy których dźwięk słyszalny jest w promieniu wielu kilometrów. Rykowisko to również okres w którym odbywają się walki pomiędzy samcami jeleni walczącymi o dostęp do samic. Rykowisko to dla wyjątkowo ciężki czas dla organizmów samców jeleni. W tym okresie nie żerują one ograniczając się jedynie do picia wody. Doprowadza to do utraty przez nie nawet 1/5 masy ciała, choć najczęściej utrata masy ciała w trakcie rykowiska jest mniejsza i wynosi od 10 do 15 %. Jelenie odbudowują tę masę po rykowisku. Samce jeleni osiągają zdolność do rozrodu w drugim roku życia, ale zazwyczaj dopiero w piątym roku życia jelenie przystępują do rozrodu po raz pierwszy. Wiele spośród samców jeleni przystępuje do rozrodu dopiero w siódmym roku życia. Łanie pierwsze młode rodzą w trzecim roku życia. Ciąża łani trwa 234 dni. Poród u jeleni podobnie jak u saren następuje w ukryciu. Zazwyczaj w trakcie jednego miotu rodzi się jedno lub dwa młode. Młode jelenie nazywane są cielętami. Poród najczęściej ma miejsce w maju lub w czerwcu. Już w ciągu kilku godzin od porodu cielęta zdolne są do wędrowania razem z matką. Cielęta przez około 8-10 miesięcy żywią się mlekiem matki, ale pozostają z nią aż do trzeciego roku życia.

Styl życia jeleni

Jelenie to zwierzęta na których zachowanie w znaczący sposób wpływają warunki zewnętrzne. Jelenie to zwierzęta dzienne, ale w dzień żerują tylko jeśli nie czują się w żaden sposób zagrożone. Pojawienie się jakichkolwiek zakłóceń takich jak na przykład obecność ludzi lub drapieżników sprawia, że jelenie zaczynają żerować wyłącznie w nocy. Po za człowiekiem i drapieżnikami na zachowanie jeleni wpływają również owady i pora roku. Jelenie żyją w stadach. Stada jeleni nazywamy chmarami. Przewodnikiem stada jeleni jest łania licówka prowadząca tegoroczne ciele. Strzelanie do licówek w trakcie polowań jest zakazane. Zazwyczaj jelenie żyją od 12 do 15 lat. Najstarsze spotykane w warunkach naturalnych osobniki dożywają 20 lat, a w warunkach hodowlanych jelenie dożywają do 23 lat.

Żerowanie jeleni

Jelenie żywią się liśćmi, korą, trawą, ziołami, zbożami, mchami, porostami i pędami. Jelenie często pojawiają się również na polach uprawnych na których niszczą zbiory ziemniaków, kapusty, zbóż i buraków.

Wpływ jeleni na ekosystem

Jelenie ze względu na swoją sporą liczebność mają znaczący wpływ na ekosystem w którym żyją. Zmniejszają ilość roślin którymi się żywią dając jednocześnie możliwość rozwoju gatunkom roślin nie należącym do ich pożywienia. Wpływ jeleni na ekosystem leśny może być zarówno pozytywny jak i negatywny. Uzależnione jest to od liczebności tego gatunku zwierząt na danym obszarze. Jeśli w danym miejscu jeleni jest niewiele ich wpływ jest pozytywny. Przyczyniają się one do zwiększenia zróżnicowania i wydajności lasu. Jeśli na danym obszarze jest zbyt wiele jeleni może to doprowadzić do uszkadzania drzew. Jelenie mające problem ze znalezieniem pokarmu w lesie mogą też być bardziej skłonne do poszukiwania pokarmu na polach uprawnych.

Wrogowie jeleni

Na jelenie polują rysie, niedźwiedzie i wilki, ale najpoważniejszym wrogiem tego gatunku zwierząt jest człowiek.

Polowania na jelenie

Na terenie Polski polowania na samce jeleni dozwolone są od 21 sierpnia do końca lutego, polowania na samice jeleni dozwolone są od 1 października do 15 stycznia, a polowania na cielaki dozwolone są od 1 października do końca lutego. Polowania są głównym czynnikiem regulującym liczebność tych zwierząt na terenie Polski.

DANIELE

Czym jest daniel

Daniel to parzystokopytny ssak z rodziny jeleniowatych. Istnieją dwa podgatunki daniela: Daniel mezopotamski i daniel zwyczajny. Daniel mezopotamski zwany też danielem perskim jest lżejszy od daniela zwyczajnego. Jego poroże jest mniej łopatowate. ogon krótszy, a cętkowanie mniej wyraźne.

Obszar występowania danieli

Obszar występowania danieli wielokrotnie zmieniał się w przeszłości. Przed ostatnim zlodowaceniem zwierzęta te występowały w całej Europie. W okresie zlodowacenia obszar występowania tego przedstawiciela jeleniowatych przesuną się na południe i zmniejszył się do obszaru Azji mniejszej. Do rozpowszechnienia się danieli na tereny leżące nad morzem śródziemnym przyczynili się fenicjanie i rzymianie. Na terenie dzisiejszej Polski zwierzę to pojawiło się ponownie średniowieczu na terenie niziny śląskiej. Daniele były wielokrotnie wprowadzane w różnych rejonach Polski w XVII wieku. Obecnie daniele występują głównie w zachodniej Polsce. Środowiska zasiedlane przez daniela są bardzo zróżnicowane. Ulubionym siedliskiem tych zwierząt są bory mieszane w których dominującym gatunkiem drzew jest sosna zwyczajna.

Żerowanie danieli

Ulubionym pożywieniem danieli są trawy. Oprócz nich zwierzęta te żywią się również pędami krzewów i drzew, roślinnością zielną, bluszczem, jeżynami, korą i liśćmi.

Wygląd danieli

Daniel to zwierzę dużo bardziej krępe od innych jeleniowatych. Jego tułów jest masywniejszy, a nogi krótsze w stosunku do reszty ciała niż w przypadku innych przedstawicieli tej rodziny. Ma od 130 do 150 centymetrów długości. Jego wysokość w kłębie wynosi 105 centymetrów. Samce danieli są znacząco większe od samic tego gatunku zwierząt. Przeciętna waga samca to od 65 do 80 kilogramów, ale zdarzają się również osobniki ważące nawet 120 kilogramów. Samice daniela ważą od 30 do 50 kilogramów.

Podobnie jak w przypadku saren daniele cechują się dużą zmiennością ubarwienia. Zazwyczaj są czerwonawo-brunatne z białymi plamami. Zima ich barwa zmienia się na ciemnopopielatą, a plamy stają się mniej wyraźne. Barwy danieli zmieniają się w październiku oraz w maju-czerwcu. Zdarzają się też daniele białe lub ciemnoszare. Podobnie jak u innych przedstawicieli jeleniowatych samce danieli posiadają poroże. Poroża danieli zrzucane są raz do roku w maju. Zazwyczaj poroża osobników są bardziej okazałe niż poroża osobników starszych. Największe spośród poroży mogą dochodzić do nawet 7 kilogramów.

Zmysły danieli

Daniele mają gorszy węch niż jelenie, ale lepiej od nich widzą. Daniele potrafią porozumiewać się za pomocą dźwięków. Istnieje kilka rodzajów dźwięków wydawanych przez te zwierzęta. Inny dźwięk wydają w celu ostrzeżenia innych danieli przed zagrożeniem, inny w okresie rui, a jeszcze inne dźwięki wydają młode w celu porozumiewania się z matką i matka w celu porozumiewania się z młodymi.

Rozwój danieli

Łanie danieli osiągają dojrzałość płciową w wieku 16 miesięcy. Ruja danieli odbywa się w październiku. Po trwającej 230 dni ciąży łania rodzi od jednego do dwóch młodych, które karmione są przez nią aż do następnej rui.

Stada danieli

Daniel jest zwierzęciem stadnym, tworzącym zgrupowania średniej wielkości. Można wyróżnić kilka najczęściej spotykanych rodzajów stad danieli:

• łania z potomstwem,
• rudel łań z młodzieżą,
• rudel byków,
• rudel mieszany,
• rudel młodzieży

Wiele osobników danieli żyje samotnie. Wymienione przed chwilą grupy danieli łączą się w większe chmary. Chmary danieli liczą od 20 do 30 osobników, ale ani ich liczebność ani ich skład nie są stałe. Chmary są podstawowymi grupami danieli począwszy od rui do wycieleń. Byki danieli tworzą osobne stada , które liczą kilka-kilkanaście osobników. Kontakty pomiędzy poszczególnymi osobnikami należącymi do stad polegają przede wszystkim na ustalaniu hierarchii.

ŁOŚ EUROAZJATYCKI

Czym jest łoś

Łoś euroazjatycki jest największym żyjącym obecnie jeleniowatym

Występowanie łosi

Łoś Euroazjatycki występuje na podmokłych terenach leśnych Ameryki Północnej i Eurazji. W naszym kraju występuje kilkanaście tysięcy osobników tego gatunku. Łosie występują w północno- wschodniej części naszego kraju. Szczególnie wiele tych zwierząt występuje na terenie Lubelszczyzny oraz Poleskiego, Kampinoskiego i Biebrzańskiego parku narodowego.

Morfologia łosi

Łosie to największe spośród występujących współcześnie jeleniowatych. Osiągają nawet 3 metry długości i ponad 2 metry wysokości w kłębie. Łosie mają wyjątkowo duży łeb o wydłużonym kształcie. Łeb łosia zakończony jest szerokim pyskiem. Górna warga łosia jest silnie wydłużona. Na szyi łosia znajduje się narośl tłuszczowa. Nosi łosi są wyjątkowo długie. Zakończone są one szeroko rozsuwalnymi, potężnymi racicami. Racice te ułatwiają łosiom chodzenie po śniegu i terenach podmokłych bez zapadania się. Poroże łosi ma kształt badyli lub szerokich łopat. Samce łosi posiadających poroże w kształcie łopat nazywane są łopataczami. Samce łosi nie posiadających poroża w kształcie łopat nazywane są badylarzami. Poroże łosi osiąga do 120 centymetrów długości, 200 centymetrów rozpiętości i może warzyć do 20 kilogramów. Łosie mają słaby wzrok, ale rekompensują to posiadaniem dobrego węchu i słuchu.

Zwyczaje łosi

Łosie poruszają się powoli i niezgrabnie. Na suchym lądzie przemieszczają się cicho, ale na gruncie mokrym są bardzo hałaśliwe. Łosie nie lubią wysokich temperatur. Chronią się przed nimi chłodząc się w wodzie. Najbardziej aktywne są w godzinach rannych i wieczornych, ale aktywne są całą dobę. Łosie potrafią przemierzać spore odległości poszukując pożywienia. Starsze samce łosi żyją samotnie. Jedynie zimą grupują się w niewielkie stada. Samice mające młode łączą się w niewielkie stada. Łosie zachowują względną niezależność nawet wtedy, kiedy żyją w grupie.

Rozmnażanie się łosi

Okres godowy łosi to bukowisko. Samce łosi podobnie jak samce jeleni w trakcie okresu godowego znacząco tracą na wadze. W trakcie bukowiska sporadycznie dochodzi do walk pomiędzy samcami. Samice łosi nazywane są klępami. Ruja klęp trwa 4 tygodnie. W jednym miocie klępy rodzą od 1 do 3 młodych. Młode łosie nazywane są łoszakami. Klępy karmią łoszaki mlekiem przez 4 miesiące.

Żerowanie łosi

Łosie podobnie jak inne jeleniowate są zwierzętami roślinożernymi. Żywią się roślinami wodnymi, turzycami, liśćmi, owocami, krzewami, pędami drzew, korą, igłami jodeł i sosen, trawą i pąkami. Łosie zjadają nawet 20 – 50 kilogramów roślin dziennie.

Zniszczenia powodowane przez łosie

Łosie niszczą drzewa obdzierając je z kory. Mogą doprowadzić w ten sposób do całkowitego zniszczenia drzewa. Łosie są również częstą przyczyną wypadków drogowych.

Wrogowie łosi

Jedynym zwierzęciem stanowiącym poważne zagrożenie dla łosi jest wilk szary.

ODSTRASZANIE I ODŁAWIANIE DZIKICH ZWIERZĄT

Dzikie zwierzęta powodują poważne szkody w uprawach rolnych. Istnieje wiele metod stosowanych aby temu zapobiec. Najskuteczniejszymi, ale jednocześnie najdroższymi metodami są grodzenie pól i używanie elektrycznych pastuchów. Mniej skuteczne, ale znacznie tańsze są odstraszacze dźwiękowe i repelenty. Metody niekonwencjonalne takie jak szmaty na kiju, rozwieszanie wstążek odblaskowych, petardy, mydło w płynie, mocz, odchody, palenie opon, grająca muzyka i ścięte włosy wkładane do spoconych skarpet są mało skuteczne, a ich jedyną zaletą jest niska cena. Darmową, ale całkowicie niepraktyczną ze ze względu na dużą czasochłonność metodą jest osobiste pilnowanie pól i odstraszanie dzikich zwierząt. Odławianie dzikich zwierząt najczęściej polega na wyłapaniu ich z terenów na których są one niepożądane i wywiezieniu w miejsce w których nie będą one sprawiały problemów. Zajmują się tym specjalistyczne firmy. W wyjątkowych wypadkach przeprowadzany jest odstrzał dzikich zwierząt.

ODSZKODOWANIA ZA SZKODY WYRZĄDZANE PRZEZ DZIKIE ZWIERZĘTA

Zgodnie z ustawą o prawie łowieckim skarb państwa zobowiązany jest do pokrywania szkód wyrządzonych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. Kwestie tą reguluje artykuł 46 tej ustawy. W przeszłości za szkody te odpowiadał nie skarb państwa, a koła łowieckie. Obecne brzmienie tej ustawy obowiązuje od 1 stycznia 2017 roku. Ustawa ta szczegółowo reguluje sposób ubiegania się o odszkodowania za szkody wyrządzane przez dzikie zwierzęta.

Kontrowersje dotyczące odszkodowań za szkody wyrządzane przez dziki, jelenie, sarny, łosie i daniele na plantacjach wierzby energetycznej, choinek i sadów.

W przeszłości duże kontrowersje budziła kwestia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dziki, jelenie, sarny, łosie i daniele na plantacjach drzew takich jak na przykład plantacje wierzby energetycznej, plantacje choinkowe i sady. Ustawa o prawie łowieckim nakazywała kołom łowieckim wypłacać odszkodowania za szkody powodowane przez te zwierzęta w uprawach rolnych, ale nie precyzowała czym są uprawy rolne. Jak łatwo można by się domyślić w sytuacjach budzących wątpliwości, czy dana uprawa spełnia kryteria uprawy rolnej, koła łowieckie najczęściej odmawiały wypłat odszkodowań wobec niektórych upraw, którym trudno przyporządkować cechy typowej uprawy rolnej. Sytuacje takie stawały się konfliktowe, a ich bieg najczęściej kończył się w sądach.

Wyjaśnienia sądów w tym zakresie również nie były jednoznacznie i współbrzmiące. Sprawy dotyczące kwestii odszkodowań za szkody wyrządzone na plantacjach trafiały aż do Sądu Najwyższego. Niestety jego poszczególne wyroki nie były ze sobą zgodne. W wyroku z dnia 20 stycznia 2005 roku Sąd Najwyższy stwierdził, że uprawy rolne to wszelkiego rodzaju uprawy prowadzone na gruncie rolnym, stanowiące efekt działalności ludzkiej i powiązane ściśle z produkcyjną funkcją gruntu. W wyroku z dnia 4 lipca 2002 roku sąd najwyższy stwierdził, że uprawa sadownicza, z natury wieloletnia, z dominującymi zabiegami o charakterze pielęgnacyjnym i w postaci zbioru owoców, stereotypom uprawy rolnej nie odpowiada. Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego nie ponosi więc odpowiedzialności za szkody wyrządzone w sadach przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. Rzecznik praw obywatelskich uznał, że rozbieżności w kwestii interpretacji artykułu 46 prawa łowieckiego powinien rozstrzygnąć sąd najwyższy w powiększonym składzie aby również w procesie stosowania prawa zapewnione były gwarancje równej ochrony praw majątkowych wynikające z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Podmioty znajdujące się w porównywalnej sytuacji powinny bowiem posiadać tożsame uprawnienie do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez zwierzynę łowną. Aby wyjaśnić tę sytuację w ramach swoich ustawowych uprawnień Rzecznika Praw Obywatelskich we wniosku z dnia 10 maja 2007 r. przedstawił sądowi najwyższemu następujące zagadnienie prawne: „Czy uprawę rolną w rozumieniu art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo łowieckie stanowią wszelkiego typu uprawy prowadzone na gruncie rolnym i stanowiące efekt działalności ludzkiej, powiązane z produkcyjną funkcją tego gruntu, Rzecznik przychylił się do poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 kwietnia 1994 r., III CZP 46/94, oraz w wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., II CK 361/04, że przez uprawy rolne należy rozumieć wszelkie uprawy prowadzone na gruncie rolnym, będące efektem działalności ludzkiej i powiązane z produkcyjną funkcją tego gruntu. Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o podjęcie uchwały, że uprawę rolną w rozumieniu art. 46 ust. 1 pkt 1 Prawa łowieckiego stanowią wszystkie będące efektem działalności ludzkiej uprawy prowadzone na gruncie rolnym. Sąd najwyższy na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 listopada 2007 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego podjął uchwałę, ze uprawą rolną jest każda uprawa prowadzona na gruncie rolnym. Oznacza to, że obecnie bezsprzecznym jest, że odszkodowania za szkody wyrządzane przez dziki, jelenie, daniele, sarny i łosie muszą być wypłacane również w przypadku szkód wyrządzanych przez te zwierzęta w sadach i na plantacjach choinek i wierzby energetycznej.

Jak uzyskać odszkodowanie za szkody wyrządzane przez dziki, jelenie, sarny, łosie i daniele

Aby uzyskać odszkodowanie za szkody wyrządzone przez dziki, jelenie, sarny, łosie i daniele należy złożyć wniosek o dokonanie oględzin, oszacowanie szkód i ustalenie wysokości odszkodowania do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wojewody. Wniosek ten możemy też złożyć do prezydenta miasta, burmistrza lub wójta.

Wniosek ten powinien zawierać:

• Podstawowe informacje na temat właściciela lub posiadacza gruntów rolnych ( imię i nazwisko w przypadku osób fizycznych lub nazwę w przypadku osób prawnych, miejsce zamieszkania w przypadku osób fizycznych lub siedzibę w przypadku osób prawnych, numer telefonu)

• wskazanie miejsca wystąpienia szkody

• wskazanie rodzaju uszkodzonej uprawy lub płodu rolnego

Wniosek ten należy złożyć w takim terminie aby możliwe było dokonanie oględzin i oszacowanie szkód. Najlepiej jest zrobić to jak najszybciej.

Oględziny dokonywane są przez przedstawiciela wojewody.