Wołek zbożowy

Wołek zbożowy

(Sitophilus granarius, Sitophila granaria, Calandra granaria)

Wołek zbożowy to owad z rzędu chrząszczy. Jest najgroźniejszym szkodnikiem magazynowym ziarna zbóż.

Morfologia chrząszcza

Chrząszcze wołka zbożowego osiągają od 2 do 5 mm. Jego smukłe, wydłużone ciało w całości pokryte jest twardym, chitynowym, błyszczącym, brązowym lub czarnym pancerzykiem. Owad nie posiada skrzydeł błoniastych, a jedynie zrośnięte okrywy zewnętrzne, na których widoczne są podłużne rzędy drobniutkich rowków i zagłębień. Wołek zbożowy z powodu braku skrzydeł nie może latać, ale za to potrafi bardzo szybko biegać, wykorzystując do tego celu 3 pary długich, silnych, członowanych odnóży zakończonych giętkimi stopami. Ubarwienie chrząszczy wołka zbożowego zależy od ich wieku. Po wyjściu ze stadium poczwarki chrząszcze wołka zbożowego są koloru słomkowego. Potem barwa zmienia się na jasnobrązową lub czarną z lekkim połyskiem. Ciało wołka zbożowego jest smukłe. Głowa wyciągnięta jest w ryjek, który na przekroju poprzecznym jest okrągły. Czułki kolankowato zgięte, ich ostatni człon jest największy, pokryty na szczycie drobnymi włoskami czuciowym. Przedplecze wydłużone, pokryte drobnymi dołkami o kształcie elipsy. W każdym dołku umieszczona jest szczecinka. Na pokrywach dołki układają się w podłużne, wyraźne rzędy. Pokrywy są zrośnięte wzdłuż szwu. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Samice mają ryjek dłuższy i cieńszy niż samce. Jaja wołka zbożowego mają od 0,6 do 0,8 mm długości i od 0,2 do 0,3 mm szerokości. Są białe, lśniące, owalne i ścięte na jednym końcu. Beznogie, białe, łukowato zgięte larwy dorastają do 2,5 mm długości. Poczwarka typu wolnego, zawsze spoczywa wewnątrz ziarna.

Występowanie wołka zbożowego

Wołek zbożowy jest bardzo pospolity. Najczęściej żeruje w przechowalniach lub silosach. Żywi się gryką, pszenicą, żytem, jęczmieniem, kukurydzą, ryżem i owsem. Zasiedla też produkty pochodzenia zbożowego takie jak mąka, otręby, kasza, makarony i chleb z grubego przemiału, a nawet zmagazynowane, suszone lub świeże owoce. Wołek zbożowy prowadzi zwykle nocny tryb życia, ale jeśli jego liczebność jest wysoka, owady biegające po pomieszczeniach przechowalniczych można zauważyć także o innych porach dnia i nocy. Zwykle owady pozostają jednak w najciemniejszych zakamarkach przechowalni.

Wyrządzane szkody przez chrząszcza

Wołek zbożowy to wyjątkowo groźny szkodnik powodujący ogromne straty. Wołek zbożowy jest też trudny do wykrycia, co utrudnia walkę z nim. Większa część jego cyklu życiowego przebiega w ukryciu, we wnętrzu ziarniaków. Za szkody wyrządzone w ziarnie odpowiedzialne są zarówno owady dorosłe jak i rozwijające się we wnętrzu ziarniaków larwy. Poza typowymi zniszczeniami spowodowanymi intensywnym żerowaniem, wołki mogą doprowadzić również do

• uszkodzenia ziarniaków przeznaczonych na materiał nasienny
• pogorszenia jakości ziarna przeznaczonego do przerobu spożywczego (w ziarniakach spada zawartość skrobi, a zwiększa się ilość tłuszczów),
• zanieczyszczenia produktów zbożowych chitynowymi pancerzykami, które mogą być przyczyną kłopotów trawiennych
• miejscowego zaparzania się ziarna (duża ilość owadów w jednym miejscu może spowodować podwyższenie temperatury ziarna nawet o 10°C),
• zwiększenia zapylenia pryzmy. Utrudnia to przepływ powietrza między ziarnami i powoduje jego pleśnienie.
• wystąpienia silnych objawów alergicznych u osób pracujących przy opanowanym przez szkodnika zbożu (owady zawierają w swoim ciele alergeny prowadzące do zakłóceń w funkcjonowaniu płuc i reszty układu oddechowego oraz do pojawienia się objawów astmy).

Rozwój owada

Cały cykl życiowy wołka zbożowego przebiega w ziarnie. Jest on silnie uzależniony od warunków panujących w przechowalni takich jak wilgotność ziarna i temperatura powietrza. Samice wołka zbożowego składają jaja pojedynczo w ziarniakach. Otwory zalepiają lepką, szybko twardniejącą wydzieliną, która pochodzi z ich odwłoka. Wydzielina ta pełni podwójną rolę. Zapobiega ona wysychaniu jaja i jego wypadnięciu z ziarniaka, a także maskuje otwór przez który jajo zostało umieszczone w ziarniaku. Z jaj wylęgają się białawe, pomarszczone larwy o segmentowanym ciele i ciemnej głowie. Całkowicie wyjadają one wnętrze ziarniaka. Po kilku wylinkach larwa przekształca się w poczwarkę, a następnie w owada dorosłego. Samice gotowe są do zapłodnienia już kilka dni od opuszczenia ziarniaka. Pojedyncza samica wołka może złożyć w ciągu trwającego od 0,5 roku do 2 lat życia od 150 do 300 jaj. W ciągu roku owady mogą rozwinąć od dwóch do trzech pokoleń.  Długość życia chrząszczy zależy przede wszystkim od wilgotności względnej powietrza a w mniejszym stopniu od temperatury otoczenia. W stałej wilgotności 75% w temperaturze 29ºC chrząszcze wołka zbożowego żyją około 5 miesięcy, a w 21ºC 12 miesięcy. Chrząszcze wołka zbożowego pozbawione pokarmu w temperaturze 5-6ºC i wilgotności względnej 100% mogą żyć 166 dni, a w wilgotności od 0 do 10% tylko 13 dni.

Zapobieganie

Aby zabezpieczyć spichrze przed wołkami zbożowymi należy:

• Utrzymywać we wzorowej czystości składy, spichrze i młyny. Wszelkie odpadki i zmiotki trzeba natychmiast usuwać.
• Zaraz po opróżnieniu składu i po starannym oczyszczeniu go, opryskiwać całe pomieszczenie 10% emulsją agranu, lub też opryskiwać lub obielić emulsją naftowo – wapienną, w tej samej. proporcji co przy zwalczaniu wołka.
• Niewielkie ilości mąki można odkazić przez ogrzewanie w temperaturze 55 stopni Celsjusza przez 12 godzin, lub też w temperaturze 65 stopni Celsjusza przez jedną godzinę.
• Unikać przechowywania zaatakowanych przez wołki zbożowe produktów
• utrzymywać czystość w pomieszczeniach, w których przechowywane są zbiory
• Nie mieszać starego i nowego ziarna
• Magazyny zbożowe nie powinny znajdować się nad pomieszczeniami gospodarskimi takimi jak obory i chlewnie.

TAGI: Wołek zbożowy, gazowanie wołka, firma zwalczająca wołki, skuteczne metody walki z wołkiem,